ΑΞΙΟΛΟΓΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ "ΠΑΙΔΕΙΑ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ", Ι.Σ.Κ.

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Άνθρωπος

ψυχή < πνεύμα σκοπός παιδείας: η ολόπλευρη καλλιέργεια

συναίσθημα του ατόμου, να οδηγηθεί το άτομο στο

βούληση (ήθος) «καλός καγαθός» των αρχαίων.

{ σώμα

1.

βιολογικό ον άρα καλλιέργεια του ανθρώπου και ως άτομο και ως μέλος

2.

κοινωνικό ον μιας κοινωνίας.

Αίτια παιδείας:

·

δυνατότητες, οι οποίες μέσω της παιδείας μπορούν να γίνουν ικανότητες.

Ο άνθρωπος φέρει σε εμβρυώδη κατάσταση σωματικές, ψυχικές, πνευματικές

·

Ο άνθρωπος είναι φύσει φιλομαθές και φιλοπερίεργο ον.

·

στην πυραμίδα της δημιουργίας, να προσεγγίσει τον ιδανικό άνθρωπο.

Άνθρωπος = άνω + θρώσκω (= κοιτάζω ψηλά). Άρα έμφυτη η τάση του ν’ αναρριχηθεί

·

Η κοινωνία σήμερα έχει ανάγκη κυρίως από ανθρώπους με άλφα κεφαλαίο.

ΟΡΙΣΜΟΙ

Παιδεία:

με στόχο την ηθικοπνευματική και την κοινωνική του ολοκλήρωση. Συμβάλλει στη

διατήρηση και την πρόοδο των κοινωνιών.

Ονομάζεται η κοινωνική λειτουργία που παρέχει γνώσεις και αξίες στον άνθρωπο

Εκπαίδευση:

άμεσα, ως κράτος, ή έμμεσα με ιδιωτικούς φορείς. Προσανατολίζει επαγγελματικά και

κοινωνικοποιεί το άτομο.

Είναι η θεσμοθετημένη μορφή παιδείας που παρέχει η πολιτεία στους πολίτες

Διαφορές παιδείας – εκπαίδευσης:

πλατιά παιδεία είναι ένα φαινόμενο που συντελείται σε όλους τους χώρους και τομείς της

ανθρώπινης δραστηριότητας,

παιδική και εφηβική ηλικία του ανθρώπου, ενώ η πλατιά παιδεία αφορά όλη τη ζωή του

ανθρώπου,

πλατιά παιδεία είναι περισσότερο ευκαιριακή αλλά και εκλεκτική,

υπάρχουν απαραίτητα δύο πρόσωπα: αυτός που παιδαγωγεί και αυτός που παιδαγωγείται.

Στην πλατιά παιδεία ο καθένας μορφώνει μόνος του τον εαυτό του, περισσότερο ελεύθερα

και ανεξάρτητα.

1) η εκπαίδευση παρέχεται μόνο μέσα στο σχολείο, ενώ η2) η εκπαίδευση διαρκεί συγκεκριμένο χρόνο και καλύπτει την3) η εκπαίδευση είναι σκόπιμη, προγραμματισμένη και συστηματική, ενώ η4) στην εκπαίδευση

Αγωγή:

την πορεία του ανθρώπου από την έλλειψη συνείδησης σε μια καθοριστική ολοκλήρωση της

προσωπικότητάς του. Ο όρος παρουσιάζει αισθητές διαφορές ανάλογα με την

κοινωνικοπολιτιστική παράδοση που έχει η ανθρώπινη κοινότητα στην οποία αναφέρεται.

Έτσι διαπιστώνουμε εύκολα αυτές τις διαφορές, αν συγκρίνουμε την απόδοση του όρου

αγωγή στις διάφορες γλώσσες (π.χ. ο αγγλοσαξονικός όρος education χρησιμοποιείται στην

καθημερινή ζωή για να εκφράσει την ανατροφή, τη διαπαιδαγώγηση, την παιδαγωγική ως

επιστήμη, η λατινικής προέλευσης λέξη culture υποδηλώνει την καλλιέργεια).

Η ελληνική λέξη αγωγή προέρχεται από το ρήμα άγω και υποδηλώνει την κίνηση,

Μόρφωση:

ανάπτυξη όλων των πνευματικών και ηθικών δυνάμεων του ανθρώπου με αποτέλεσμα την

ολοκλήρωση.

Είναι το αποτέλεσμα της αγωγής και της παιδείας. Πρόκειται για την αρμονική

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

1

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

Παράγοντες της παιδείας.

Άμεσοι:

α) οικογένεια, β) σχολείο (εκπαίδευση), γ) κοινωνικό περιβάλλον

Έμμεσοι:

α) ΜΜΕ, β) πολιτιστικές διαδικασίες, γ) ελεύθερος χρόνος, δ) επάγγελμα

Ιστορική αναδρομή

Η παραδοσιακή οικογένεια ήταν αυτή που έδινε στα μέλη τις γνώσεις και τις επαγγελματικές

δεξιότητες. Το σχολείο αφορούσε μικρές κοινωνικές ομάδες. Πρωτοεμφανίστηκε στη

Μεσοποταμία και την Αίγυπτο και είχε ως στόχο τη μόρφωση των υψηλά ιστάμενων, αφού

άλλωστε η παιδεία ήταν ιδιωτική. Ο βασιλιάς, οι αριστοκράτες και οι αξιωματικοί ήταν αυτοί

που νέμονταν την παρεχόμενη εκπαίδευση. Μετατόπιση παρουσιάστηκε κατά την κλασική

αρχαιότητα, όπου στόχος της παιδείας ήταν η ανάπτυξη όλων των ιδιοτήτων του ανθρώπου,

σωματικών, πνευματικών, ηθικών, που τον καταξίωναν ως ύπαρξη. Ο χαρακτήρας της ήταν

ανθρωποκεντρικός. Κύρια επιδίωξή της ο «καλός καγαθός» άνθρωπος, μία έννοια που

εκφράζει την εναρμόνιση του σώματος και του πνεύματος. Στον Μεσαίωνα επικράτησε ο

πνευματικός σκοταδισμός, ενώ κατά την Αναγέννηση και το Διαφωτισμό μεσουράνησε η

ανθρωπιστική παιδεία. Κύρια επιδίωξη υπήρξε ο homo universalis, ο καθολικός, ο

πανεπιστήμων άνθρωπος, που κατέχει γνωστικά στοιχεία πολλών τομέων. Με την

επικράτηση της βιομηχανίας παρουσιάστηκαν σημαντικές αλλαγές σε όλους τους τομείς, ενώ

οι νέες μορφές παραγωγής απαιτούσαν ολοένα και ανώτερη μόρφωση. Το κράτος

αναλαμβάνει την εκπαίδευση και αυξάνει τη διάρκεια της βασικής εκπαίδευσης. Επειδή όμως

ο θεσμός του σύγχρονου σχολείου πήγασε από τις ανάγκες της παραγωγής, απέκτησε ένα

καθαρά τεχνοκρατικό χαρακτήρα, αποστασιοποιημένο, ιδιαίτερα στις μέρες μας, από το

όραμα της ανθρωπιστικής παιδείας.

Γίνεται, λοιπόν, φανερό ότι οι σκοποί της εκπαίδευσης εξαρτώνται από τις ανάγκες που έχει

και από τις προτεραιότητες που θέτει μία κοινωνία. Η εκπαίδευση είναι σκόπιμη λειτουργία

συνυφασμένη με την κοινωνική ζωή, αλλά και απαραίτητη για την ασφαλή εξέλιξή της. Οι

σκοποί της ποικίλλουν από εποχή σε εποχή και από κοινωνία σε κοινωνία. Τούτο οφείλεται

στις αναμφισβήτητες ιδιαιτερότητες που υπάρχουν. Άλλη ήταν, λόγου χάρη, η φυσιογνωμία

και οι επιδιώξεις της προεπαναστατικής νεοελληνικής κοινωνίας και άλλη της

μετεπαναστατικής, άλλη της αρχαίας αθηναϊκής και άλλη της σπαρτιατικής κοινωνίας. Γι’

αυτό ανάλογη ήταν και η εκπαίδευση – οργανωμένη ή υποτυπώδης – σε κάθε εποχή και σε

κάθε κοινωνία.

Στόχοι ενός υγιούς ολοκληρωμένου σχολείου. / Η σημασία της παιδείας.

Τα εκπαιδευτικά συστήματα που εφαρμόζονται στις διάφορες χώρες αποσκοπούν βασικά στο

να προσδώσουν στον άνθρωπο εσωτερική ποιότητα και παράλληλα να τον προετοιμάσουν να

ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις λειτουργίες και στις ανάγκες της πρακτικής ζωής. Η

εκπαίδευση δεν μπορεί σε καμία ιστορική περίοδο να υπάρξει ως αυτονόητη λειτουργία.

Επηρεάζεται και υποτάσσεται στις γενικότερες αναπτυξιακές διαδικασίες και στα επιτακτικά

αιτήματα των καιρών. Είναι αυτονόητο ότι ο διαμορφωτικός της ρόλος κατατείνει στη

δημιουργία ενός ανθρώπινου τύπου ομόλογου με πνεύμα, τον προσανατολισμό και τις

ανάγκες της συγκεκριμένης κοινωνίας. Επομένως, το εκπαιδευτικό σύστημα που ακολουθεί

μια χώρα δεν παρουσιάζει από μόνο του δυνατότητα αυτοεξέλιξης, αλλά η πορεία του

προσδιορίζεται από τις γενικότερες ανάγκες της κοινότητας και τον τύπο του ανθρώπου που

επιδιώκει να πλάσει.



προόδου είναι απόρροια μιας κατάλληλης εκπαίδευσης, γιατί δίνει τη δυνατότητα στους

νέους να διευρύνουν τους πνευματικούς τους ορίζοντες, να αναπτύξουν τον κριτικό

Η πνευματική καλλιέργεια των νέων ανθρώπων ως αναγκαία προϋπόθεση της κοινωνικής

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

2

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

στοχασμό, άρα και να ελέγχουν γόνιμα τα μηνύματα που καθημερινά δέχονται από το

περιβάλλον τους, να συγκρίνουν, να διασταυρώνουν και να επιλέγουν. Αυτό θα τους

καταστήσει ικανούς να αντισταθούν στην πνευματική σύγχυση που παρατηρείται στην

εποχή μας, λόγω υπερπληροφόρησης κυρίως από τα ΜΜΕ, ώστε να μη γίνονται υποχείριο

όσων επιδιώκουν τη χειραγώγηση και τη μαζοποίησή τους, για να εξυπηρετήσουν τα δικά

τους συμφέροντα. Έτσι, λαμβάνοντας μια γενική παιδεία, οι νέοι μπορούν να

απομακρυνθούν από την πνευματική μονομέρεια που σήμερα είναι χαρακτηριστική λόγω

και της τυφλής προσκόλλησης των περισσότερων ανθρώπων στην ειδίκευση. Δίνει τη

δυνατότητα της πνευματικής ωριμότητας, της πνευματικής ελευθερίας, της ικανότητας

προσαρμογής στις καταστάσεις. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι μια ιδανική εκπαίδευση

θα είναι σήμερα απομακρυσμένη από τις τεχνολογικές εξελίξεις. Αντίθετα, έχει χρέος να

προσφέρει κατάλληλα ερεθίσματα στους μαθητές, ώστε αργότερα να ενταχθούν ομαλά σε

μία κοινωνία τεχνολογικά – οικονομικά αναπτυγμένη, δίχως αυτό βέβαια να συνεπάγεται

ότι στο όνομα αυτού του στόχου λησμονεί τον γενικότερο ηθικοπνευματικό της ρόλο.

Επίσης η παιδεία οδηγεί στην αυτοκριτική, στον αυτοπροσδιορισμό, στην αυτογνωσία,

στην ετερογνωσία, στην ανθρωπογνωσία, συμβάλλει στην απόρριψη των προκαταλήψεων

και των δεισιδαιμονιών, καθώς και στην καταπολέμηση του φανατισμού, του

δογματισμού και των άλλων αρνητικών συνδρόμων που γεννά η αμάθεια.



ατόμων με εσωτερική συγκρότηση που διαπνέονται από την αίσθηση του μέτρου και του

καθήκοντος, καλλιεργούν την εντιμότητα και την ειλικρίνεια, έχουν οράματα και υψηλούς

στόχους, για να αναβαθμίσουν την επίπεδη και ηθικά αλλοτριωμένη κοινωνία μας. Μια

κοινωνία που σε μια εποχή ηθικής ρευστότητας δεν έχει σταθερές αρχές και σταθερά

σημεία αναφοράς. Αντίθετα, οι υπεύθυνοι και ηθικά καλλιεργημένοι πολίτες προέρχονται

από μια εκπαίδευση που αναπτύσσει το αίσθημα της ευθύνης και του ανθρωπισμού. Κάνει

τον άνθρωπο ακέραιο, συνεπή, έντιμο, υπεύθυνο, τον βοηθά να αποβάλλει τις φοβερές

μάστιγες των παθών και των ενστίκτων του, τον λυτρώνει από τις καθημερινές μικρότητες

(τη ζήλια, το φθόνο, τον εγωισμό) και συντελεί στο να αποκτήσει το άτομο εσωτερική

ελευθερία. Η σχολική κοινότητα, λοιπόν, όταν λειτουργεί με τον κατάλληλο τρόπο, είναι

σε θέση να διαπλάθει ανθρώπους ηθικά και κοινωνικά ευαίσθητους, τους οποίους θα

οδηγήσει στον αγώνα για τη διεκδίκηση καλύτερων όρων συμβίωσης αποτρέποντας τους

από το κλίμα της ηθικής και συναισθηματικής χαλάρωσης που σήμερα κυριαρχεί. Επίσης,

μπορεί να τους απομακρύνει από την ανώφελη διασκέδαση που διαιωνίζει την πλήξη, την

ανία και την απανθρωποποίηση του σύγχρονου νέου ατόμου. Πιο συγκεκριμένα, ένα υγιές

σχολείο καλλιεργώντας στους νέους υψηλά ενδιαφέροντα σχετικά με τη φύση, την

άθληση, την τέχνη, την παράδοση ή το βιβλίο τους προφυλάσσει από την

εμπορευματοποίηση και τη βιομηχανοποίηση του ελεύθερου χρόνου τους, τους

απαλλάσσει από την καταναλωτική μανία και τη βιοθεωρία του υλικού ευδαιμονισμού,

θέτοντας τις βάσεις για τη διαμόρφωση πιο ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων. Δίνει

νόημα και αξία στη ζωή, βοηθά στο ξεπέρασμα των συμπλεγμάτων και χαρίζει ψυχική

ηρεμία και ισορροπία.

Μια εκπαίδευση προσαρμοσμένη στις σύγχρονες απαιτήσεις στοχεύει στη διαμόρφωση



κατάλληλες προϋποθέσεις για την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας και τη διασφάλιση

του δημοκρατικού πολιτεύματος. Πράγματι, το υγιές σχολείο εθίζει το νέο στο πνεύμα της

συλλογικότητας και της συνεργασίας, επομένως καλλιεργεί την κοινωνική συνείδηση με

την οποία τα νέα άτομα αναπτύσσουν ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις, αντιμαχόμενα το

ωφελιμιστικό πνεύμα της εποχής μας. Δρουν με πνεύμα συλλογικότητας και αγωνίζονται

για την εδραίωση της δικαιοσύνης και της αξιοκρατίας, γενικά για τη προάσπιση των

κοινωνικών ελευθεριών και την άμβλυνση φαινομένων περιθωριοποίησης, που

Εκτός όμως από την εσωτερική πληρότητα, το σχολείο οφείλει να δημιουργεί τις

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

3

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

αποδεικνύουν την αντιδημοκρατικότητα κάποιων μελών της κοινωνίας, μαθαίνουν να

αγωνίζονται για την αναβάθμιση των θεσμών, τηρώντας ευσυνείδητα τους κανόνες της

συλλογικής πραγματικότητας. Μέσα από το πνεύμα της άμιλλας και της αλληλεγγύης, της

φιλίας και της διαλλακτικότητας που έχει χρέος να καλλιεργήσει στους μαθητές ένα

σωστό σχολείο, μπορούν να περιοριστούν αργότερα τα φαινόμενα βίας,

εγκληματικότητας και ρατσισμού που γνωρίζουν έξαρση σήμερα και κλυδωνίζουν την

κοινωνική σταθερότητα.



φρόνημα, ευαισθητοποιεί σε θέματα ανθρώπινων δικαιωμάτων και προωθεί ιδανικά και

πρότυπα πολιτικού ήθους. Κάνει το άτομο νομοταγές, πειθαρχημένο, το καθιστά ικανό να

συμμετέχει στο πολιτικό «γίγνεσθαι» και του υποδεικνύει το χρέος του απέναντι στην

πολιτεία.

Η παιδεία διαμορφώνει την πολιτική αγωγή του ατόμου. Καλλιεργεί το δημοκρατικό



να συμβάλει στην πρόοδο των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών, χρειάζεται

κατάλληλα εναύσματα από το σχολείο. Μόνο με τη σωστή λειτουργία του μπορεί να

στρέψει τους νέους στη γνήσια καλλιτεχνική δημιουργία και τα ποιοτικά καλλιτεχνικά

θεάματα, ώστε να αποφύγουν μορφές τέχνης που ναρκώνουν την αισθητική και

κατευθύνουν τους νέους στη μαζική υποκουλτούρα. Ακόμα και η εξέλιξη της επιστήμης

μακροπρόθεσμα μπορεί να λάβει χαρακτήρα περισσότερο ανθρωποκεντρικό, αφού θα

στοχεύει περισσότερο στην προάσπιση του φυσικού περιβάλλοντος και γενικότερα στην

αναβάθμιση της ποιότητας ζωής του πολίτη και όχι μόνο στην άνοδο του βιοτικού του

επιπέδου. Αν δηλαδή το σημερινό σχολείο και φυτώριο των αυριανών επιστημόνων

μεταλαμπαδεύσει σε αυτούς γνήσια ανθρωπιστικά ιδεώδη και πάψει να παρέχει κυρίως

γνώση χρησιμοθηρική και να στηρίζεται στον άγονο εγκυκλοπαιδισμό, τότε θα

δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για μια επιστήμη πιο κοντά στον άνθρωπο και τις

ανάγκες του, η οποία παύει να εξυπηρετεί συμφέροντα συγκεκριμένων οικονομικών και

πολιτικών κέντρων.

Η πολιτιστική άνθηση σαφώς προωθείται από τη δημιουργική πνοή της νεολαίας, που, για



γίνεται ευκολότερη και η ύπαρξη πολιτών με ισχυρό εθνικό και διεθνιστικό φρόνημα,

εφόσον η παιδεία οδηγεί στην καλλιέργεια της εθνικής συνείδησης και δίνει

συγκεκριμένο περιεχόμενο στη φιλοπατρία με τη διδασκαλία της εθνικής πολιτιστικής

κληρονομιάς. Τόσο, λοιπόν οι παραδόσεις και η πολιτιστική μας κληρονομιά θα

διασφαλίζονται, σε μια εποχή όπου κυριαρχεί η διείσδυση των αναπτυγμένων κρατών στα

αναπτυσσόμενα με κάθε μορφή (οικονομική, πολιτιστική) και ο ισοπεδωτικός

κοσμοπολιτισμός λειτουργεί διαβρωτικά παίρνοντας τη μορφή πολιτιστικού

ολοκληρωτισμού, όσο και οι πολίτες, είτε ο απλός λαός είτε η ηγεσία θα στοχεύουν στο

αγαθό της ειρήνης, που κινδυνεύει σήμερα από την αναβίωση του εθνικισμού και της

ξενοφοβίας, καθώς θα αγωνίζονται για το σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα,

ανεξαρτήτως φυλής, χρώματος ή θρησκείας. Συμβάλλει λοιπόν στο συγκερασμό του

παρελθόντος με το παρόν και συντελεί στο σεβασμό και στη διάδοση της παράδοσης. Θα

επιτευχθεί ακόμη η δημιουργική συνεργασία στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για

την αντιμετώπιση έντονων προβλημάτων, όπως η ανεργία, η περιβαλλοντική υποβάθμιση,

η τρομοκρατία.

Με άξονα, επομένως, αυτή την πνευματική θωράκιση, πάντα με την αρωγή του σχολείου,



παγκόσμια προβλήματα, όπως ασθένειες, πείνα στον τρίτο κόσμο, οικολογικά

προβλήματα, ανθρώπινα δικαιώματα… Η γνώση της ιστορίας και της συνεισφοράς άλλων

λαών στη δημιουργία πολιτισμού καλλιεργεί πνεύμα σεβασμού, φιλίας, συνεργασίας και

ισοτιμίας με όλους τους ανθρώπους και τους λαούς.

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

4

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

Συμβάλλει στη συναδέλφωση των λαών, με αποτέλεσμα να επιλύονται ειρηνικά τα



ελευθερίας του, από πλάνες, δεισιδαιμονίες, προκαταλήψεις, δόγματα, ιδεολογήματα,

προπαγάνδα.

Προστατεύει τον άνθρωπο από κάθε φανερή ή δόλια προσπάθεια στέρησης της



Προσφέρει γνώση της φυσικής νομοτέλειας, διδάσκει το σεβασμό του φυσικού κόσμου.



ευεξία.

Μαθαίνει τον άνθρωπο να αγαπά τη ζωή και να φροντίζει για τη σωματική και ψυχική του



χρειάζεται ισχυρή αναπτυξιακή οικονομία, που και αυτή σχετίζεται με την ορθή

λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος, εφόσον άνθρωποι μορφωμένοι είναι και πιο

παραγωγικοί. Ο νέος που προέρχεται από ένα υγιές εκπαιδευτικό σύστημα μπορεί με ορθά

κριτήρια να επιλέξει τον εργασιακό του χώρο και έτσι, αγαπώντας το επάγγελμά του, να

συντελέσει στην αύξηση της παραγωγής, την ανάπτυξη οικονομικών κλάδων και την

ανταγωνιστικότητα της οικονομίας σε σχέση με τα άλλα κράτη. Όλα αυτά θα επιτευχθούν

με ανθρωπιστική επαγγελματική συνείδηση, γιατί τότε είναι δυνατή η εξομάλυνση

φαινομένων φοροδιαφυγής, φοροκλοπής και γενικότερα παραοικονομίας. Άλλωστε και ο

συνεχής αγώνας για τεχνολογική πρόοδο και διεύρυνση της παραγωγικής βάσης,

προϋποθέτει την ύπαρξη ευρύτερα μορφωμένων πολιτών που αντιλαμβάνονται ότι η

τεχνολογία και η οικονομική ανάπτυξη πρέπει να υπηρετούν τον άνθρωπο και όχι να

αποτελούν αυτοσκοπό. Μια τέτοια αντίληψη οφείλει να μεταδίδει εγκαίρως και ένα υγιές

σχολείο στους νέους, οι οποίοι δεν είναι άλλοι από τους αυριανούς πολίτες.

Για να μπορέσει όμως μια κοινωνία να ανταποκριθεί στους πόθους και τα οράματά της,

Η εκπαίδευση ως πολιτιστικό και εθνικό οχυρό.

Η προσωπική ολοκλήρωση του ατόμου προϋποθέτει κατάλληλη διαπαιδαγώγηση, η οποία

μέσα από συγκεκριμένες κατευθύνσεις επιχειρεί να αξιοποιήσει τις δυνατότητες κάθε νέου με

απώτερο στόχο την πρόοδο του κοινωνικού συνόλου. Μεταξύ άλλων φορέων αγωγής, η

εκπαίδευση αποτελεί καθοριστικό παράγοντα, που όταν λειτουργεί σωστά και

ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της εποχής, αντεπεξέρχεται στην αποστολή της, δηλαδή την

προετοιμασία των νέων για την αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων και για

δημιουργική δράση.

Σήμερα, οι εξελίξεις είναι ραγδαίες λόγω επιστημονικής και τεχνολογικής ανάπτυξης, τα

μηνύματα καταιγιστικά, ο οικονομικός ανταγωνισμός τεράστιος στο πλαίσιο της ελεύθερης

αγοράς, οι απαιτήσεις εξειδίκευσης μεγάλες, συνεπώς χρέος της εκπαίδευσης είναι να

διαμορφώσει νέους με ανάλογο υπόβαθρο, ώστε να ενταχθούν σε μια κοινωνία με ταχεία

επιστημονική – οικονομική ανάπτυξη. Νέους με τυπικά επαγγελματικά προσόντα που

στηρίζονται σε νέες επαγγελματικές – τεχνολογικές μεθόδους, ικανούς να αυξήσουν την

παραγωγικότητα της κοινωνίας, να συντελέσουν στην ανάπτυξη των οικονομικών κλάδων

και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου. Ιδιαίτερα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των

πολυεθνικών εταιριών και της ελεύθερης διακίνησης προσώπων, αγαθών και υπηρεσιών, οι

σημερινοί νέοι πρέπει να είναι επιστημονικά και επαγγελματικά καταρτισμένοι, ώστε να

ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των καιρών. Γι’ αυτό η εκπαίδευση, πρωτοβάθμια έως και

τριτοβάθμια, οφείλει να παρέχει σε αυτούς τα εφόδια για την υλοποίηση ενός τέτοιου

σκοπού.

Από την άλλη πλευρά στην εποχή μας με την επικράτηση της δημοκρατίας στις περισσότερες

χώρες, την εξέλιξη των ΜΜΕ, την ύπαρξη κοινών μεγάλων προβλημάτων, την οικονομική

αλληλεξάρτηση, την ένταξη σε διακρατικούς συνασπισμούς με κοινά συμφέροντα και κοινές

προοπτικές, οι λαοί προσεγγίζουν ο ένας τον άλλο. Η προσέγγιση όμως αυτή εγκυμονεί τον

κίνδυνο αλλοίωσης της πολιτιστικής και εθνικής φυσιογνωμίας ενός λαού, ιδιαίτερα των

αναπτυσσόμενων, από την πολιτιστική διείσδυση και κυριαρχία των ανεπτυγμένων.

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

5

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

Αποτελεί, επομένως, αδήριτη ανάγκη να προβάλλει κάθε λαός πολιτιστικές αντιστάσεις,

χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οδηγείται σε εθνικό απομονωτισμό. Χρέος λοιπόν της

εκπαίδευσης, ιδιαίτερα σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, είναι να μεταλαμπαδεύσει στους νέους

πνευματικά πρότυπα και ηθικές αξίες που θα ενδυναμώσουν το σεβασμό τους στην

πολιτιστική και εθνική κληρονομιά μας για να μη γίνονται θύματα άγονου μιμητισμού και

ξενομανίας.

Μέσα από τα σχολεία τα ελληνόπουλα πρέπει να γνωρίσουν και να εκτιμήσουν την

ξεχωριστή και πλούσια ελληνική γλώσσα, να αμυνθούν σε φαινόμενα λεξιπενίας και

γενικότερης γλωσσικής διάβρωσης, που σήμερα δυστυχώς ενισχύονται, να μυηθούν στο

λόγιο και λαϊκό πολιτισμό της πατρίδας μας, να έρθουν σε επαφή με τα ήθη και έθιμα του

τόπου συνδέοντας έτσι γόνιμα και δημιουργικά το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον.

Η ενίσχυση του εθνικού φρονήματος και η καλλιέργεια της εθνικής συνείδησης που απορρέει

από τις παραπάνω διαδικασίες θα ενισχύσει τον πατριωτισμό των νέων, έναν πατριωτισμό

γνήσιο, αληθινό, που σε καμιά περίπτωση δεν οδηγεί στο νοσηρό εθνικισμό, αλλά κάνει τους

Έλληνες δεκτικούς μεν στις επιρροές από άλλους λαούς, όχι όμως δουλικούς αντιγραφείς

άλλων λαών.

Όλα αυτά προϋποθέτουν γνώση ουσιαστική, καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και του

προβληματισμού στους νέους από νωρίς, ενίσχυση της κοινωνικής συνείδησης και του

πνεύματος συνεργασίας και αλληλεγγύης, ώστε μέσα από ένα κλίμα συναίνεσης και

ομοψυχίας οι Έλληνες να αμυνθούν ομαδικά σε αλλοτριωτικές επιδράσεις και να αναπτύξουν

το δικό τους πολιτισμό στο πλαίσιο ενός υγιούς κοσμοπολιτισμού.

Παράλληλα η γόνιμη αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου και η στροφή στην αληθινή

ψυχαγωγία θα ωθήσουν τους νέους να συμμετάσχουν περισσότερο συστηματικά σε

πολιτιστικές εκδηλώσεις που ενισχύουν τους δεσμούς με τις ρίζες και τις υγιείς εθνικές

αντιστάσεις του ελληνισμού. Το σχολείο σε αυτό το θέμα μπορεί να επιδράσει καθοριστικά,

αν προβεί σε καλύτερη διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας, ώστε οι νέες γενιές να

διδάσκονται ουσιαστικά από το παρελθόν, αν οργανώσει και εμπλουτίσει τις σχολικές

βιβλιοθήκες γιατί ή επαφή με το βιβλίο και η πολύπλευρη μόρφωση ενισχύουν τις

πολιτιστικές αντιστάσεις των νέων, αν αποφύγει την παροχή χρησιμοθηρικών γνώσεων και

προσφέρει παιδεία ανθρωπιστική, ώστε αργότερα οι επιστήμονες να μη μετατρέπονται σε

στυγνούς τεχνοκράτες, αλλά σε ανθρώπους που εκτιμούν την κουλτούρα του λαού και δεν

υποτάσσονται στο υλιστικό καταναλωτικό μοντέλο και τον μηχανοποιημένο τρόπο ζωής. Σε

αυτή την περίπτωση τα Ελληνόπουλα δεν θα προετοιμάζονται μόνο για το αυριανό τους

επάγγελμα αλλά και για τη συμβολή τους σε μια εκσυγχρονισμένη κοινωνία που

αντεπεξέρχεται στον ανταγωνισμό και προοδεύει οικονομικά, χωρίς να ισοπεδώνεται

πολιτιστικά και εθνικά.

Καταλυτικός είναι και ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει και ο δάσκαλος, ο οποίος

οφείλει να εμπνεύσει τους νέους και να τους εμφυσήσει το γνήσιο σεβασμό προς τα εθνικά

ιδεώδη αλλά και τις αξίες του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, χωρίς βέβαια το πνεύμα της

στείρας προγονολατρείας. Αξίες όπως το μέτρο, η αυτογνωσία, ο ανθρωπισμός, η ελευθερία,

η δημοκρατία, το πνεύμα του Ολυμπισμού, το αθλητικό ιδεώδες, που εδραίωσαν οι πρόγονοί

μας, η εκπαίδευση οφείλει να ενσταλάξει από νωρίς στην ψυχή του κάθε νέου την αγάπη και

το σεβασμό σ’ αυτές. Όλες οι παραπάνω είναι αξίες που συνδέονται με τον ηθικοπνευματικό

πολιτισμό και την προαγωγή του, γι’ αυτό και σήμερα, που το υλιστικό πνεύμα κυριαρχεί και

οι αναπτυγμένες χώρες εκμεταλλεύονται την τεχνολογία προς όφελός τους και εις βάρος των

άλλων, χρειάζονται περισσότερο παρά ποτέ για να μπορούμε να μιλάμε για μια Ελλάδα

δυνατή.

Ακόμη και η τριτοβάθμια εκπαίδευση, που δεν είναι η κατεξοχήν αρμόδια για τη διαμόρφωση

του ήθους των πολιτών, χρειάζεται να μεταδώσει στους νέους την αντίληψη ότι ώριμοι

πολίτες και υπεύθυνοι άνθρωποι είναι όσοι συνδυάζουν την ειδική γνώση με τη σφαιρική

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

6

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

μόρφωση, είναι δηλαδή εκείνοι που εξελίσσονται σε αξιόλογους επιστήμονες που

παρακολουθούν τα νέα δεδομένα, αντιλαμβάνονται όμως ταυτόχρονα και το ότι η

παγκοσμιοποίηση είναι υγιής όταν ο κάθε λαός καταθέτει στοιχεία από την ξεχωριστή του

κληρονομιά και φυσιογνωμία στον παγκόσμιο πολιτισμό, αντλεί από τους υπόλοιπους λαούς

τις κατάλληλες επιρροές, αλλά δεν αφομοιώνεται στο πολιτιστικό αυτό χωνευτήρι.

Η κατανόηση του κόσμου και η κατανόηση του «άλλου».

Ένας από τους πιο σημαντικούς στόχους της εκπαίδευσης είναι η συνεισφορά της στην

μετατροπή της αλληλεξάρτησης σε συνειδητή αλληλεγγύη. Για το σκοπό αυτό, ο καθένας

πρέπει να μπορεί να κατανοεί τον εαυτό του και τους άλλους, δυνατότητα που θα του

επιτρέψει να γνωρίσει καλύτερα τον κόσμο.

Για να είναι όμως κάποιος σε θέση να αντιληφθεί την αυξανόμενη πολυπλοκότητα των

παγκόσμιων φαινομένων και για να μπορεί να ελέγχει την αίσθηση αβεβαιότητας που αυτή

προκαλεί, χρειάζεται αρχικά να αποκτήσει ένα σύνολο γνώσεων. Κατόπιν πρέπει να μάθει να

κατατάσσει τα γεγονότα από την άποψη της σπουδαιότητάς τους, αλλά και να υιοθετεί

κριτική προσέγγιση απέναντι στον καταιγισμό των πληροφοριών που δέχεται. Στις μέρες μας

η εκπαίδευση αποδεικνύεται περισσότερο από ποτέ άλλοτε, αναντικατάστατος παράγοντας

για την ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας του ατόμου. Ευνοεί την πραγματική κατανόηση

των συμβάντων, υπερβαίνοντας την απλοποιημένη ή παραμορφωμένη εικόνα που δίνουν γι’

αυτά μερικές φορές τα ΜΜΕ. Ιδανικό για την εκπαίδευση θα ήταν να συντελέσει ώστε ο

άνθρωπος να γίνει συνειδητοποιημένος πολίτης αυτού του μεταβαλλόμενου κόσμου που

δημιουργείται μπροστά στα μάτια μας.

Η απαίτηση για παγκόσμια αλληλεγγύη δημιουργεί την ανάγκη να ξεπεράσουμε την τάση

εσωστρέφειας και να προωθήσουμε την κατανόηση του άλλου, η οποία θα βασίζεται στο

σεβασμό της διαφορετικότητας. Η ευθύνη της εκπαίδευσης είναι ταυτόχρονα ουσιαστική

αλλά και ιδιότυπη, από την άποψη ότι η έννοια της ταυτότητας μπορεί να ερμηνευτεί με δύο

τρόπους. Επιβεβαιώνοντας ο καθένας μας τη διαφορετικότητά του, ανατρέχοντας στις

πολιτιστικές του αναφορές και ενισχύοντας την αλληλεγγύη στο εσωτερικό της ομάδας,

μπορεί να φθάσει σε μια θετική και απελευθερωτική πορεία. Αν ωστόσο παρερμηνεύσουμε

τη σημασία των παραπάνω διεκδικήσεων, κινδυνεύουμε να καταστήσουμε δύσκολη την

πραγμάτωση της συνύπαρξης και του διαλόγου με τους άλλους.

Η εκπαίδευση πρέπει να κάνει το άτομο να συνειδητοποιήσει τις ρίζες του, έτσι ώστε να

μπορεί να βρίσκει σημεία αναφοράς που θα του δίνουν τη δυνατότητα να καθορίζει τη θέση

του στον κόσμο και να μάθει να σέβεται τον πολιτισμό των άλλων λαών. Κάποια μαθήματα

έχουν ιδιαίτερη σημασία, όσον αφορά το θέμα αυτό. Η ιστορία, για παράδειγμα,

χρησιμοποιούνταν συχνά στο παρελθόν για να ενισχύσει το αίσθημα της εθνικής ταυτότητας,

προβάλλοντας τις διαφορές μεταξύ των ανθρώπων και εξαίροντας την ανωτερότητα ενός

συγκεκριμένου έθνους. Σε αντίθεση προς την τακτική αυτή, η διδασκαλία της αλήθειας

επιβάλλει να παραδεχθούμε ότι οι λαοί διαφέρουν μεταξύ τους και να αναγνωρίσουμε ότι και

οι άλλοι λαοί έχουν ιστορία εξίσου πλούσια με τη δική μας. Η γνώση των άλλων πολιτισμών

μας οδηγεί, επομένως, στη συνειδητοποίηση της μοναδικότητας του δικού μας πολιτισμού

και στη συνειδητοποίηση της ύπαρξης μιας κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς για το σύνολο

της ανθρωπότητας. Η εκπαίδευση, λοιπόν, έχει την ιδιαίτερη ευθύνη να συμβάλει στη

διαμόρφωση ενός κόσμου περισσότερο αλληλέγγυου και στη δημιουργία ενός νέου τύπου

ανθρωπισμού, ο οποίος προσδίδει μεγάλη σημασία στη γνώση και στο σεβασμό των

πολιτιστικών στοιχείων και των πνευματικών αξιών των διάφορων πολιτισμών. Η αίσθηση

ότι έχουμε κοινές αξίες και κοινό πεπρωμένο συνιστά, σε τελική ανάλυση, τη βάση κάθε

προσπάθειας για διεθνή συνεργασία.

Κείμενο της UNESCO

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

7

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

Εξ αντιθέτου απόδειξη

Η απαιδευσία έχει καταστρεπτικές συνέπειες:

·

Αλλοτρίωση του ατόμου από τον εαυτό του και το περιβάλλον.

·

Πνευματική καθυστέρηση, επικράτηση δεισιδαιμονιών και προλήψεων.

·

Κοινωνική δυσλειτουργία, ασυνεννοησία, αδυναμία συνεργασίας.

·

χρεοκοπία.

Ηθική κατάπτωση, έκλυση ηθών, επικράτηση κατώτερων παθών και ενστίκτων, ηθική

·

Πολιτικές αναταραχές, αδυναμία πολιτικοποίησης.

Α. Πρωτοβάθμια – Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Σχολείο).

Θετικά σημερινού σχολείου.



στρωμάτων.

Δωρεάν εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση – ανακούφιση κατώτερων κοινωνικών



και αυταρχισμού, δημοκρατικότητα.

Μεγαλύτερη ελευθερία στις σχέσεις εκπαιδευτικών – μαθητών, περιορισμός δογματισμού



φύλλου, διαφορετικής ή ίδιας κοινωνικοοικονομικής προέλευσης, ηλικίας κ.λπ. , μαθαίνει

να υπακούει στους νόμους της ομάδας…

Ο νέος κοινωνικοποιείται, έρχεται σε επαφή με άλλα άτομα, διαφορετικού ή ίδιου



Ύπαρξη μαθητικών κοινοτήτων (μικρογραφία κοινωνίας και πολιτείας).



των σπουδών).

Μυείται στην εργατικότητα (ιδιαίτερα στα σημερινά σχολεία επικρατεί η εντατικοποίηση



αμφισβήτησης σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό.

Ο δάσκαλος δεν αντιμετωπίζεται σαν αυθεντία, υπάρχει διάλογος και δυνατότητα



εκπαιδευτική διαδικασία.

Η χρήση προϊόντων της σύγχρονης τεχνολογίας (π.χ. Η/Υ, οπτικοακουστικά μέσα) στην



Αύξηση των δαπανών, ανάλογα με την πορεία της οικονομίας.



Βελτίωση της υλικοτεχνικής υποδομής σε σχέση με το παρελθόν.



Βελτίωση αναλογίας εκπαιδευτικών – εκπαιδευομένων.



Εκσυγχρονισμός παρεχόμενης γνώσης, νέα θέματα, νέα μαθήματα.



Δημιουργία τεχνικών και επαγγελματικών σχολών και λυκείων.



Καθιέρωση του σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού.

Αρνητικά σημερινού σχολείου



προωθεί την πολυμάθεια και όχι την ευρυμάθεια που εξοστρακίζει την γόνιμη σκέψη και

ταλανίζει το εκπαιδευτικό σύστημα. Οι νέοι δεν αναπτύσσουν τον προβληματισμό, δεν

καλλιεργείται η κρίση τους, δεν οξύνεται ο νους και περιορίζεται η φαντασία τους.

Το σύστημα μάθησης ευνοεί τη στείρα αποστήθιση και τον άγονο εγκυκλοπαιδισμό,



Η διδασκαλία τυποποιείται, χάνει τη φαντασία και την πρωτοτυπία της.



ανειδίκευτοι σε αντικείμενα που καλούνται να διδάξουν. Πολλές φορές δεν υπάρχει

ουσιαστική προσέγγιση μεταξύ δασκάλου και μαθητή.

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

8

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

Οι εκπαιδευτικοί δεν επιμορφώνονται κατάλληλα μέσα από ειδικά σεμινάρια ή είναι



μαθητών, όχι τη δημιουργική άμιλλα.

Η βαθμοθηρία ενισχύει το άγχος και καλλιεργεί το στείρο ανταγωνισμό μεταξύ των



συχνά πρόχειρο και δεν ανταποκρίνεται στα σύγχρονα επιτεύγματα και στις σύγχρονες

παιδαγωγικές αντιλήψεις.

Το περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων είναι συνήθως αποσπασματικό, παρωχημένο και



βιβλιοθήκες), με αποτέλεσμα ο μαθητής να μην μπορεί να αφομοιώσει τις γνώσεις που

διδάσκεται.

Η έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής (εργαστήρια φυσικής και χημείας, γυμναστήρια και



κατάλληλης υποδομής δεν προσφέρουν ερεθίσματα για καλλιέργεια ποικίλων

ενδιαφερόντων, ώστε ο νέος να μυηθεί στο πνεύμα της αξιοποίησης του ελεύθερου

χρόνου.

Ο μονοδιάστατος χαρακτήρας της σημερινής εκπαίδευσης αλλά και η έλλειψη



θεσμός των μαθητικών κοινοτήτων υπολειτουργεί και δεν γίνεται με ουσιαστικό τρόπο η

διδασκαλία του μαθήματος της πολιτικής αγωγής. Οι μαθητές δεν εθίζονται έτσι στην

άμιλλα, στην υπευθυνότητα, στην αναγνώριση της προσφοράς των άλλων, στην

προώθηση του κοινού συμφέροντος σε βάρος του ατομικού.

Η προετοιμασία των νέων για την πολιτικοποίησή τους δεν ολοκληρώνεται, καθώς ο



διαδικασίες στη λειτουργία του σχολείου.

Δεν καλλιεργείται ο διάλογος και πολλές φορές δεν υιοθετούνται δημοκρατικές



του, ούτε και του παρέχει ενημέρωση για εναλλακτικές επαγγελματικές επιλογές.

Ο ΣΕΠ με τον τρόπο λειτουργίας του δεν οδηγεί το νέο στην ανακάλυψη των κλίσεων



γλώσσας και η επαφή του νέου με τις γλωσσικές ρίζες. Οι εκδηλώσεις που αναφέρονται

στην παράδοση έχουν πλέον τυπικό χαρακτήρα.

Δεν προωθείται στον βαθμό που θα έπρεπε η ουσιαστική εκμάθηση της ελληνικής



χρησιμοθηρική και το πτυχίο αργότερα γίνεται ο μοναδικός σκοπός. Η εκπαίδευση

σήμερα συνδέθηκε με την τεχνολογική επανάσταση και τις ανάγκες της παραγωγής και γι’

αυτό εγκαταλείποντας τον ανθρωπιστικό προσανατολισμό που θα έπρεπε να έχει,

απέκτησε χαρακτήρα τεχνοκρατικό. Η μονομέρεια και ο πνευματικός ακρωτηριασμός

βάλλει την προσωπικότητα του νέου και λειτουργεί ως τροχοπέδη στην πορεία

ολοκλήρωσής του. Εξειδικεύει το άτομο, πριν ακόμα του δώσει μόρφωση και καθολική

παιδεία. Η επιδίωξη της δημιουργίας παραγωγικών ανθρώπων, που μέσω αυτών θα

πλουτίσουμε την αγορά με περισσότερα υλικά αγαθά, στρέφει το άτομο από την πρώτη

στιγμή στο όραμα του καταναλωτισμού και του υλικού ευδαιμονισμού.

Τελικά η εκπαίδευση δεν προσφέρει ανθρωπιστική παιδεία, η γνώση γίνεται

Γιατί δεν αρέσουν τα σχολικά βιβλία;



και οι μαθητές δεν τα αγαπούν και όταν ακόμη αυτά έχουν εκδοθεί σύμφωνα με τους

τελευταίους κανόνες της εκδοτικής τέχνης και τεχνικής. Είναι βιβλία που εξωθούν

δάσκαλο και μαθητή στην απομνημόνευση.

Τα σημερινά σχολικά βιβλία διακρίνονται από στατικότητα και παθητικότητα. Γι’ αυτό



συντάκτες των Αναλυτικών Προγραμμάτων και οι συγγραφείς νομίζουν ότι το παιδί

πρέπει να μάθει όσα περιέχονται στην επιστημονική βιβλιογραφία. Στήνει έτσι ο καθένας

τους το βιβλίο ώστε αφήνει την εντύπωση ότι θεωρεί όλο το διδακτικό χρόνο του μαθητή

διδακτικό χρόνο προορισμένο μόνο για το δικό του γνωστικό αντικείμενο. Η

συμπεριφορά αυτή υπαγορεύεται από την αντίληψη ότι το σχολείο πρέπει να

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

9

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

δημιουργήσει τον σοφό άνθρωπο. Δεν έχουν συνειδητοποιήσει οι συγγραφείς ότι ο σοφός

άνθρωπος περιθωριοποιήθηκε από τον αλματώδη πολλαπλασιασμό των γνώσεων, οι

οποίες έγιναν τόσο πολλές ώστε να μην είναι δυνατόν να κατακτηθούν από κανέναν. Γι’

αυτό και σκοπός της εκπαίδευσης δεν πρέπει να είναι τώρα ο σοφός άνθρωπος αλλά ο

δημιουργικός, αυτός που μαθαίνει να μαθαίνει. Συνεπώς οι συγγραφείς των διδακτικών

βιβλίων είναι ανάγκη να προσφέρουν στο παιδί εκείνες από τις γνώσεις που θα τον

βοηθήσουν να ελευθερώσει τις υπάρχουσες μέσα του μορφωτικές δυναμικές.

Από πλευράς περιεχομένου, τα περισσότερα είναι φορτωμένα με άφθονη ύλη. Οι



προβλήματα και δεν κινούν τη σκέψη του και την ψυχή του.

Τα σχολικά βιβλία δε διαλέγονται με το παιδί, δεν βάζουν το νέο άνθρωπο μπροστά σε



Έχουν ταυτιστεί με τις εξετάσεις και το αναγκαστικό διάβασμα.



διάταξη της ύλης δεν έχει αλληλουχία, επειδή εξαρχής δεν γράφτηκαν για σχολική χρήση.

Αρκετά σχολικά βιβλία είναι ακαλαίσθητα, άλλα γριφώδη και αινιγματικά, σε άλλα η



ύφος, την έλλειψη του απαραίτητου φορμαλισμού της επιστημονικής γλώσσας.

Τα σχολικά βιβλία διακρίνονται για την ασάφεια, τον πλατειασμό, το χαλαρό και πλαδαρό

Συγκεκριμένα μέτρα για την αναβάθμιση του σχολείου.

Σχολείο:



στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Αλλαγή νοοτροπίας – να μη θεωρείται η μέση εκπαίδευση προθάλαμος για την είσοδο



απαραίτητο επίπεδο γνώσεων και σε ένα ευρύ φάσμα προαιρετικών, που θα

ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες κλίσεις των μαθητών.

Ευελιξία σχολικού προγράμματος: κοινός πυρήνας μαθημάτων που αντιστοιχούν σε ένα



θεωρητική, επειδή κάτι τέτοιο δεν ευνοεί την προβολή και την εκμάθηση των μεθόδων,

της κριτικής σκέψης και των γνωστικών εργαλείων με ενιαίο τρόπο. Χρειάζεται

ισορροπία και ενότητα στην επιστημονική, ανθρωπιστική και αισθητική μόρφωση.

Διεπιστημονικότητα: υπέρβαση του κατακερματισμού της γνώσης σε πρακτική και



ανάγκη το σχολείο, από τη μία, να δέχεται άμεσα και να οικειοποιείται κάθε μορφωτικό

στοιχείο του περιβάλλοντος, και από την άλλη, να επιδρά στον κοινωνικό περίγυρο

εκπέμποντας τα δικά του μορφωτικά αγαθά. Η περιβαλλοντική εκπαίδευση, η

παιδαγωγική των ΜΜΕ, η αισθητική αγωγή αποτελούν τομείς που το σχολείο πρέπει να

αγκαλιάσει. Βέβαια, προϋπόθεση για όλα αυτά είναι να πάρει η εκπαίδευση

αποκεντρωτικό χαρακτήρα και να αφεθούν ουσιαστικές δυνατότητες πρωτοβουλίας στις

σχολικές μονάδες.

Σύνδεση του σχολικού προγράμματος με την κοινωνία. Ο στόχος αυτός συνδέεται με την



κύκλος), πολλαπλό βιβλίο και οργάνωση, εφοδιασμός βιβλιοθηκών, δημιουργία

εργαστηρίων και χώρων άθλησης, χρήση υπολογιστών και γνώση πληροφορικής,

πρόσβαση σε οπτικοακουστικά μέσα. Θα πρέπει να επιχειρείται εκσυγχρονισμός στις

μεθόδους διδασκαλίας, τη νοοτροπία (έμφαση στην αυτενέργεια των μαθητών) και τις

παρεχόμενες γνώσεις. Τα νέα δεδομένα απαιτούν μια εκπαίδευση ευέλικτη με πολλές

εναλλακτικές δυνατότητες.

Ανανέωση μαθημάτων με ουσιαστική διείσδυση σε σύγχρονα αντικείμενα (οικονομικός

Σημείωση:

παρουσίασης του ίδιου γνωστικού αντικειμένου, πλουραλισμός, δυνατότητα προσαρμογής

του σχολικού βιβλίου στις ιδιαιτερότητες μαθητών και σχολείων, συγκριτική μελέτη ενός

αντικειμένου) και μειονεκτήματα (κόστος απόκτησης, σε σχέση με τις ίσες ευκαιρίες στη

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

10

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

μόρφωση, κριτήρια έγκρισης και επιλογής των σχολικών βιβλίων, συμφέροντα, αφού το

σχολικό βιβλίο δε θα είναι μόνο μορφωτικό αγαθό αλλά και εμπορικό προϊόν).

το πολλαπλό βιβλίο έχει πλεονεκτήματα (διαφορετικοί τρόποι αντίληψης και



προσωπικότητες, προωθώντας το διάλογο, το σεβασμό και τον πλουραλισμό.

Μέσα EFραπό την εκπαιδευτική διαδικασία το σχολείο θα πρέπει να γαλουχεί δημοκρατικές



μαθητών και να λαμβάνει υπόψη της τα εξελικτικά στάδια και τις ιδιαιτερότητες των

νεαρών ατόμων (ψυχολογία, ειδικές ανάγκες, ικανότητες).

Η εκπαίδευση ως θεσμός οφείλει να διέπεται από σεβασμό στην προσωπικότητα των



δηλαδή έχει πλέον ξεπεραστεί η συσσωρευτική αντίληψη της γνώσης, σύμφωνα με την

οποία ο μαθητής αποτελεί ένα κενό δοχείο που το γεμίζουν με γνώσεις και προωθείται η

τεχνολογία της γνώσης, που στοχεύει στην αξιοποίηση, αξιολόγηση και ιεράρχηση των

πληροφοριών.

Οι νέες παιδαγωγικές αντιλήψεις στηρίζονται στη μέθοδο του «να σε μάθω να μαθαίνεις»,



δυνατότητα όλων των ανθρώπων οποιουδήποτε επαγγέλματος να ενημερώνονται, να

πληροφορούνται και να παρακολουθούν τις εξελίξεις και τα νέα επιτεύγματα όχι μόνο στο

χώρο δουλειάς τους, αλλά στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο. Με τον τρόπο αυτό η

οργανωμένη κοινωνία μετατρέπεται σε τεράστια εκπαιδευτική μηχανή που παρέχει

παιδεία προς όλες τις κατευθύνσεις για να εξασφαλίσει όχι μόνο υψηλό βαθμό

παραγωγικότητας σε κάθε τομέα, αλλά κυρίως καλύτερη ποιότητα ζωής με περισσότερο

ευτυχισμένους ανθρώπους.

Διαβίου παιδεία που μπορεί να διευκολυνθεί και με τις νέες τεχνολογίες: συνίσταται στη



προσανατολισμό, ώστε να αξιοποιούνται καλύτερα οι κλίσεις των μαθητών και να

επιλέγονται επαγγελματικές κατευθύνσεις που θα εξασφαλίζουν εργασία στους νέους.

Η εκπαίδευση θα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη έμφαση στον επαγγελματικό



προκατάληψης απέναντι στους εκπαιδευτικούς.

Από την πλευρά των μαθητών: σεβασμός στους κανόνες του σχολείου, περιορισμός



διδασκαλία του γνωστικού του αντικειμένου, επιφορτίζεται και με τη μετάδοση της

ανθρωπιστικής, πνευματικής, πολιτικής και δημοκρατικής παιδείας που η κοινωνία

προσδοκά από το σχολείο. Όλα αυτά προϋποθέτουν

της διαβίου εκπαίδευσης,

περιλαμβάνει και την παιδαγωγική κατάρτιση όσων ακολουθούν την καθηγητική

κατεύθυνση.

Απαιτείται αναβάθμιση του ρόλου του εκπαιδευτικού, ο οποίος παράλληλα με τηα) την επιμόρφωση με βάση την αρχήβ) την αναμόρφωση της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, ώστε να

Κράτος – Πολιτεία:



Οικονομική ενίσχυση – κονδύλια για την παιδεία.



προγραμματισμός της εκπαίδευσης να θεμελιώνεται σε μια ενιαία συλλογιστική,

ανεξάρτητη από τις κυβερνητικές εναλλαγές.

Επίγνωση της βαρυσήμαντης αποστολής του σχολείου από μέρους των πολιτικών, ώστε ο



Οικονομικά κίνητρα στους εκπαιδευτικούς.



εκπαιδευτικού συστήματος σε όλες του τις παραμέτρους: τους στόχους, τα προγράμματα,

τα υλικά μέσα, τους θεσμούς, τις μεθόδους, την εξέλιξη του εκπαιδευτικού προσωπικού.

Συνεχής αποτίμηση, με θεσμοθετημένη μορφή, τόσο συνολικά όσο και κατά σχολείο του



εθνική αλλά και ευρωπαϊκή. Ευρωπαϊκή κατεύθυνση σημαίνει διάχυση γνώσεων

σχετικών με την Ευρωπαϊκή ένωση, τα κράτη – μέλη και τις κοινές καταβολές τους σε

μαθήματα όπως η Ιστορία, η Γεωγραφία, οι Κοινωνικές Επιστήμες, ώστε η Ευρωπαϊκή

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

11

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

Ένωση να προβάλλεται ως «όλο» και οι εκπαιδευόμενοι να διαμορφώνουν ευρωπαϊκή

συνείδηση, ανταλλαγές μαθητών στα πλαίσια των ευρωπαϊκών εκπαιδευτικών

προγραμμάτων, εκμάθηση ξένων γλωσσών, εφοδιασμός των νέων με γνώσεις και παιδεία

που θα τους επιτρέπουν να λειτουργούν σε ένα πολυεθνικό και πολυπολιτισμικό

περιβάλλον και συγχρόνως να διατηρούν και να αναπτύσσουν δυναμικά την ιδιαίτερη

ελληνική ταυτότητα.

Οι κατευθύνσεις της εκπαίδευσης πρέπει να είναι: ανθρωπιστική, εκσυγχρονιστική,



την επίδραση των κοινωνικών διαφορών (κοινωνικές ανισότητες, ιδιωτική και δημόσια

εκπαίδευση, εκπαίδευση που παρέχεται στα αστικά κέντρα και στην ύπαιθρο), οι οποίες

θα πρέπει να αντιμετωπιστούν για να επιτευχθεί υψηλό μορφωτικό επίπεδο των πολιτών

και ουσιαστική κοινωνική εξέλιξη.

Ίσες ευκαιρίες σε όλους – υγιής δημοκρατία. Το εκπαιδευτικό σύστημα δοκιμάζεται από

Παράγοντες που σχετίζονται έμμεσα με την εκπαιδευτική λειτουργία.

Οικογένεια:



ολοκλήρωσης.

Να ενσταλάξει στους νέους την αντίληψη ότι η εκπαίδευση αποτελεί φορέα εσωτερικής



παιδιού.

Συνεργασία γονέων και εκπαιδευτικών για την απόδοση και την γενικότερη πορεία του



Υψηλό μορφωτικό επίπεδο γονέων, σεβασμός στην προσωπικότητα του παιδιού.

ΜΜΕ:



προσανατολισμών.

Προώθηση προτύπων πνευματικής καλλιέργειας και όχι μόνο υλιστικών



Ενίσχυση της εκπαιδευτικής τηλεόρασης, περισσότερες εκπομπές σχετικά με το βιβλίο.

Πνευματική ηγεσία:



που ανταποκρίνονται στα οράματα του σύγχρονου νέου.

Να μην αποστασιοποιείται από τα προβλήματα της νεολαίας και να διοχετεύει πρότυπα

Γιατί είναι δύσκολο το έργο του δασκάλου στη σύγχρονη εποχή;

- Ο χαρακτήρας των νέων:



Οι νέοι είναι το μέλλον του κόσμου, η μαγιά για τη ζύμη του αύριο.



Αγγίζει τα παιδιά στην πιο εύπλαστη και καθοριστική ηλικία.



Αντιμετωπίζει ένα μωσαϊκό χαρακτήρων.



κοινωνικοποίησης.

Πολλές φορές καλείται να καλύψει τα κενά της οικογένειας και των άλλων φορέων

-

Αλλαγές στην οικονομία:



επαγγελματικά προσόντα.

Οι νέες τεχνολογίες τροποποιούν τις καθιερωμένες αντιλήψεις για την απασχόληση και τα



επιτελική ικανότητα και κριτικό πνεύμα.

Η εποχή της πληροφόρησης απαιτεί όχι τυποποιημένη εργασία, αλλά επινοητικότητα,



στις συχνές αλλαγές επαγγελμάτων.

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

12

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

Απαιτείται ευέλικτη εξειδίκευση που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της παραγωγής και

- Αλλαγές στην κοινωνία:



Ραγδαία εξάπλωση των μέσων πληροφόρησης καταιγισμός πληροφοριών.



και από ισοπέδωση πολιτιστικών και πνευματικών ιδιαιτεροτήτων των λαών.

Διεθνοποιημένα πρότυπα συμπεριφοράς που χαρακτηρίζονται από οικουμενικότητα αλλά



Απειλή από το διογκούμενο κύμα ανεργίας.



νέων σε παράνομες πράξεις.

Όξυνση φαινομένων κοινωνικής παθογένειας – αύξηση του αριθμού συμμετοχής των



Κρίση οικογένειας, θεσμών, παρακμή προτύπων.

- Αλλαγές στις αξίες της ζωής:



κατακλυσμού» κατά τον Τερζάκη.

Ρευστότητα των αξιών, έλλειψη ιδανικών. Οι νέοι είναι «γυμνοί» σε έναν κόσμο «τοπίο



Αμοραλισμός.



Τεχνοκρατικοί στόχοι.



Ανταγωνισμός και ατομικισμός.



Ωφελιμισμός, χρησιμοθηρική νοοτροπία (η παιδεία = μέσο κοινωνικής ανόδου).



Εντυπωσιασμός και συνθηματολογία.

- Τηλεόραση και τεχνολογικά επιτεύγματα:



που απομακρύνει τους νέους από το καλό θέαμα και το βιβλίο,

πολύτιμου χρόνου μπροστά στις οθόνες,

αποπροσανατολισμό των νέων με τον καταιγισμό των μηνυμάτων,

πράξη δικαίου,

Ο δάσκαλος έχει να αντιμετωπίσει τη τηλεόραση, η οποία: α) προβάλλει υποκουλτούραβ) οδηγεί στην σπατάληγ) οδηγεί στην πλύση εγκεφάλου και στονδ) ηρωοποιεί τη βία ωςε) προβάλλει καταναλωτικά πρότυπα με τη διαφήμιση.



ιδανικό του ελάσσονος κόπου, αντικαθιστούν τη σκέψη και τον προβληματισμό,

προωθούν την αντικοινωνικότητα και επιβάλλουν την ψυχρή λογική τους.

Επίσης έχει να αντιμετωπίσει τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, οι οποίοι υπηρετούν το

Το πορτρέτο του ιδεώδους δασκάλου και της παιδαγωγικής μεθόδου του.

Η συμμετοχή του δασκάλου στην ανάπτυξη της προσωπικής ταυτότητας του μαθητή

εντοπίζεται στα δύο επίπεδα της εκπαίδευσης, στην παροχή της γνώσης και στη διαμόρφωση

της προσωπικότητας του μαθητή. Ο διδάσκων με τη στάση ζωής, με τη συμπεριφορά, το

ήθος, τη μεθοδικότητα της εργασίας συντελεί καθοριστικά στη διάπλαση του χαρακτήρα του

νέου. Στόχος του είναι να τροφοδοτήσει την ύπαρξη και την προσωπικότητα του μαθητή, με

την απαραίτητη γνώση που θα του προσδώσει αξία. Στόχος του δασκάλου είναι κυρίως η

σύνδεση του μαθήματος και με την προσωπική ανάπτυξη του μαθητή.

Ο ιδεώδης διδάσκων δεν είναι σε καμία περίπτωση ο αλάνθαστος, άκαμπτος δάσκαλος και

άνθρωπος, αλλά ο έχων αξίες και σταθερά «πιστεύω», που οδηγούν σε σωστή επικοινωνιακή

σχέση με τους μαθητές. Η εμπιστοσύνη, ο σεβασμός και η εκτίμηση είναι αμοιβαία και γι’

αυτό σαρκασμοί και ειρωνείες υπονομεύουν το εκπαιδευτικό έργο.

Κάθε μαθητής μεταφέρει στο σχολείο τις επιδράσεις του περιβάλλοντός του, που συχνά

έχουν επίπτωση στη μαθησιακή του πορεία και στις διαπροσωπικές σχέσεις στο πλαίσιο του

σχολείου. Η προσέγγιση του μαθητή, η συμπαράσταση και η βοήθεια χωρίς αδιακρισία θα

συμβάλλουν στην επίλυση τυχόν προβλημάτων, στη βελτίωση της επίδοσης του μαθητή.

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

13

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

Είναι επιβεβλημένα επίσης από την πλευρά του δασκάλου η επιβράβευση της επιτυχίας, η

εμψύχωση που αποτελεί το κίνητρο της επιτυχούς πορείας του μαθητή. Η επιτυχία όμως

κρίνεται με τα μέτρα των ικανοτήτων του συγκεκριμένου παιδιού και όχι απλώς σε σχέση με

το μάθημα ή με τα συνήθη μέτρα επίδοσης των άλλων παιδιών. Γι’ αυτό θα πρέπει να

επιβραβεύεται κάθε προσπάθεια βελτίωσης.

Βέβαια ακόμα και τα λάθη του μαθητή δεν είναι ένδειξη αποτυχίας, αλλά ουσιαστικό μέρος

της μαθησιακής διαδικασίας, αφού οι μαθητές διδάσκονται από αυτά. Ο διδάσκων καλείται

να εντοπίσει τα αίτια και να αναζητήσει τρόπους αντιμετώπισης. Θα πρέπει να τονωθεί το

ηθικό και η ψυχολογία του παιδιού και όχι να βαθμολογείται απλώς με χαμηλούς βαθμούς,

αφού κάτι τέτοιο θα έχει επιπτώσεις στην πρόοδό του. Ο διδάσκων θα πρέπει να

επικεντρώνεται στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης του μαθητή εκφράζοντας το σεβασμό του

προς αυτόν και προς τις ικανότητές του.

Σίγουρα η συμβολή στην ποιοτική και ουσιαστική παροχή της γνώσης στους μαθητές είναι

συνάρτηση τόσο της επιτυχίας του στη διδασκαλία του συγκεκριμένου αντικειμένου, όσο και

στη διαμόρφωση των κατάλληλων συνθηκών μέσα στην τάξη. Έτσι ο δάσκαλος θα πρέπει να

διακρίνεται από κάποια χαρακτηριστικά που θεωρούνται αναμενόμενα από τους μαθητές. Η

καλή γνώση του γνωστικού αντικειμένου, η ενημέρωση και η μελέτη δημοσιευμάτων, η

συμμετοχή σε επιμορφωτικά σεμινάρια, τα ευρύτερα κοινωνικά και πολιτισμικά

ενδιαφέροντα, η συνεργασία με άλλους συναδέρφους θα ενισχύσει την απόδοση του

εκπαιδευτικού έργου. Ακόμη το μάθημα δε θα πρέπει να είναι τυποποιημένο, ούτε να

βασίζεται σε στεγανές μεθόδους. Θα πρέπει να βασίζεται στην εφαρμογή δραστηριοτήτων

που θα δώσουν την ευκαιρία στον μαθητή να παρουσιάσει επιχειρήματα, να βρει

εναλλακτικές λύσεις, και έτσι να αναπτύξει την κριτική και δημιουργική σκέψη.

Σημαντικά συμβάλλει στην ευόδωση του μαθήματος και η οργάνωση της διδασκαλίας, ώστε

αυτή να μη στηρίζεται σε αυτοσχεδιασμό, σε προχειρότητα και τυχαίες ενέργειες. Η

παρουσίαση της ύλης οργανωμένα, χωρίς ασάφειες και περιττολογίες κινεί το ενδιαφέρον του

μαθητή, δεν επιφέρει σύγχυση, συμβάλλει στην εμπέδωση του μαθήματος και δημιουργεί ένα

θετικό μαθησιακό κλίμα.

Σημαντική είναι η συνεισφορά των ερωτήσεων στην αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας. Ο

σκοπός τους είναι πολλαπλός. Ελέγχουν και ενισχύουν τα όσα διδάχθηκαν οι μαθητές,

υποβοηθούν στην εμπέδωση του μαθήματος, αποτιμούν τα αποτελέσματα της διδασκαλίας

και τροφοδοτούν το ενδιαφέρον του μαθητή. Ακριβώς γι’ αυτό πρέπει να είναι σαφείς,

ουσιώδεις και αυθεντικές. Θα πρέπει κυρίως να μην είναι τυποποιημένες, γιατί τότε

στερούνται του ενδιαφέροντος του μαθητή. Ο διδάσκων καθώς θα θέτει ανάλογες ερωτήσεις

με το μάθημα δεν θα πρέπει να προσκολλάται σε εκ των προτέρων αναμενόμενες ερωτήσεις,

αλλά να αξιολογεί τη διαδικασία και τον τρόπο τεκμηρίωσης της απάντησης.

Ο διδάσκων κρίνεται βέβαια και από τον τρόπο «διοίκησης» της τάξης. Η αμεροληψία, το

χιούμορ, η ετοιμότητα, η αυτοπεποίθηση θα πρέπει να είναι τα γνωρίσματά του. Πρέπει

πρώτα απ’ όλα να ανθρώπινος και όχι μια μηχανή διδασκαλίας. Θα πρέπει να εκτιμά και να

αγαπά το μαθητή. Να καλλιεργεί το πνεύμα του, την κρίση του, τη διαλλακτικότητα και την

κοινωνικότητά του. Αποτελεί γι’ αυτόν ένα είδος «Πυγμαλίωνα» και σίγουρα μπορεί να

συμβάλει αρκετά στη διάπλαση της προσωπικότητάς του με το προσωπικό του παράδειγμα.

Θα πρέπει να κάνει το μαθητή να πιστεύει στις δυνάμεις του και να δίνει έμφαση στην

ιδιαιτερότητα του κάθε παιδιού χωρίς να έχει συμπάθειες και αντιπάθειες.

Σήμερα υπάρχουν πολλά μέσα άντλησης της γνώσης, ΜΜΕ, διαδίκτυο, βιβλία κ.α., που

καθιστούν το ρόλο του δασκάλου διαφορετικό. Προσδοκούμε από αυτόν να είναι όχι ο

ψυχρός αναμεταδότης της γνώσης, αλλά ο καθοδηγητής και ο εμπνευστής του νέου.

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

14

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

Το σχολείο του μέλλοντος.

Σε παλαιότερες περιόδους κοινωνικής και οικονομικής σταθερότητας, το σχολείο είχε το

ρόλο ενός υποσυστήματος της κοινωνίας που μετέδιδε στις νεότερες γενιές τη συσσωρευμένη

γνώση και τις δεξιότητες. Ο κύριος ρόλος της εκπαίδευσης σήμερα δεν είναι η μετάδοση

γνώσεων και πληροφόρησης, αλλά η ανάπτυξη της ικανότητας για μάθηση σε όλη τη

διάρκεια της ζωής και η αξιοποίηση και ο εμπλουτισμός των κλίσεων κάθε ατόμου. Το

σχολείο μεταμορφώνεται σε ένα βασικό θεσμό που διαμορφώνει το μέλλον μιας ανοιχτής

κοινωνίας με ανανεωτικό πνεύμα. Για το λόγο αυτό το σχολείο γίνεται χώρος συνάντησης

όλων των εξελίξεων της κοινωνικής και προσωπικής ζωής, της επαγγελματικής, της

επιστημονικής, της τεχνολογικής, της πολιτικής… Το σχολείο, το πρώτο θεσμοποιημένο

περιβάλλον με το οποίο τα παιδιά έρχονται σε επαφή, οφείλει να μετασχηματιστεί,

προκειμένου να ανταποκριθεί με επιτυχία στις προκλήσεις του μέλλοντος. Τα

χαρακτηριστικά ενός νέου μοντέλου σχολείου είναι:

1.

μορφωτικά προνόμια, εξάλειψη αναλφαβητισμού, θέσπιση ενός ευέλικτου συστήματος,

ώστε ο κάθε νέος να μπορεί να βρίσκει σ’ αυτό τη θέση του, συνεχής επιμόρφωση.

διάσταση ποιοτική:

διδακτικές μεθόδους να διοχετεύονται στην εκπαίδευση οι αξίες εκείνες που υπηρετούν τη

δημοκρατική κοινωνία και διαμορφώνουν τον ελεύθερο, υπεύθυνο και ενεργό πολίτη,

δηλαδή το γνήσιο δημοκράτη. Δημοκρατία χωρίς δημοκράτες πολίτες είναι φενάκη. Τις

δημοκρατικές συνειδήσεις, ωστόσο, μόνο μια δημοκρατική παιδεία μπορεί να τις

διαμορφώσει. Χρέος, λοιπόν, του σχολείου είναι να διαπλάθει ανθρώπους ώριμους και

εσωτερικά εκπολιτισμένους, ικανούς να ζουν σε μια δημοκρατική κοινωνία. Σε γενικές

γραμμές το δημοκρατικό σχολείο είναι προοδευτικό, ανταποκρίνεται στις κοινωνικές

ανάγκες, αποβλέπει στη διαμόρφωση ελεύθερων και δημιουργικών πολιτών, καλλιεργεί

αλτρουιστικές τάσεις, προβάλλει αξίες υπερχρονικές και υπερτοπικές, καταπολεμά την

αμάθεια και τη δοκησισοφία, κατοχυρώνει την πρωτοβουλία των μαθητών και δασκάλων,

είναι παιδοκεντρικό.

Σχολείο δημοκρατικό: α) διάσταση ποσοτική: εκπαίδευση για όλο το λαό, χωρίςβ)μέσα από τα αναλυτικά προγράμματα, τα σχολικά βιβλία, τις

2.

ταιριάζει καλύτερα στον χαρακτήρα του, εφόσον ο τύπος αυτός του σχολείου εντάσσεται

οργανικά σε ένα γενικότερο σχεδιασμό παραγωγής και ανάπτυξης, ώστε να αρθεί η

διάζευξη ανάμεσα στην εκπαίδευση και στην παραγωγική διαδικασία, στην παραγωγική

διαδικασία και την πολιτιστική ανάπτυξη, στην πνευματική καλλιέργεια και την

τεχνολογική πρόοδο.

Σχολείο για όλους: Δίνει τη δυνατότητα στο μαθητή να επιλέξει τον κλάδο σπουδών που

3.

εκπαίδευση είναι να αποποιηθεί ο εκπαιδευτικός κάθε μορφή εξουσίας πάνω στα παιδιά

και μέσα σε ένα πνεύμα δημοκρατικής ισότητας και συλλογικής ευθύνης να βοηθήσει τα

παιδιά να βρίσκουν τρόπους και διαδικασίες αυτομόρφωσης μέσα από τη δημιουργική

εργασία και την ισότιμη συνεργασία. Ο παιδαγωγικός στόχος της αντιαυταρχικής

εκπαίδευσης δεν είναι μια αναρχούμενη μορφή ελευθερίας, όπου ο καθένας κάνει ό,τι

θέλει, γιατί κάτι τέτοιο είναι παιδαγωγικά άστοχο, αλλά η άμβλυνση των εξουσιαστικών

σχέσεων και η επισήμανση των παραγόντων που τις παράγουν.

Σχολείο αντιαυταρχικό: Το πρώτο πράγμα που προϋποθέτει μια γνήσια αντιαυταρχική

4.

ευνοεί τη γνωστική, μνημονική, κομφορμιστική σκέψη και εμποδίζει την ανάπτυξη της

κρίσης και της δημιουργικότητας, το κριτικό – δημιουργικό σχολείο προωθεί, από τη μία,

τη σύνθεση μάθησης – κατανόησης, ώστε το παιδί να μαθαίνει κατανοώντας και να

κατανοεί μαθαίνοντας, και από την άλλη, δημιουργεί εκείνες τις συνθήκες που επιτρέπουν

την εκδήλωση της αυθόρμητης δημιουργικότητας του παιδιού. Τέτοιες συνθήκες είναι: η

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

15

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

ανάπτυξη κλίματος ελευθερίας, πρωτοβουλίας, ασφάλειας και άνεσης στη διακίνηση των

ιδεών, εμπιστοσύνης στις δυνατότητες του μαθητή, σεβασμού της προσωπικότητάς του.

Κύριος σκοπός της αγωγής, γράφει ο Piaget, είναι να φτιάξει ανθρώπους ικανούς για την

πραγματοποίηση νέων επιτεύξεων και όχι απλώς για την επανάληψη αυτών που έχουν

κάνει οι προηγούμενες γενιές, ανθρώπους που να είναι δημιουργικοί, εφευρετικοί,

εξερευνητές. Η μηχανική μάθηση, η τυποποίηση της διδασκαλίας, η παθητική επανάληψη

θα αποκλειστούν και αντικατασταθούν με μεθόδους όσο γίνεται περισσότερο ενεργητικές.

Οι μαθητές μπορούν να αναλάβουν την οργάνωση και παρουσίαση ορισμένων

μαθημάτων (εκθέσεις, έκδοση περιοδικού ή εφημερίδας, θεατρικές παραστάσεις,

μουσικές παρουσίες, ομιλίες – συζητήσεις για θέματα επικαιρότητας κοινωνικά ή

πολιτικά, επιστημονικά, καλλιτεχνικά). Σε μια τέτοια οργάνωση καθοριστικό ρόλο θα

παίξουν οι ομάδες των ενδιαφερόντων των μαθητών και με την προϋπόθεση ότι

διδάσκοντες και διδασκόμενοι θα απαλλαγούν από την πίεση των ποικίλων εξετάσεων και

από το αδιάκοπο κυνήγι της ύλης και του χρόνου. Στο δημιουργικό σχολείο θα τονιστεί

ιδιαίτερα η συμμετοχή των μαθητών στο διάλογο οι οποίοι θα ενθαρρυνθούν να θέτουν

ερωτήσεις.

Σχολείο κριτικό και δημιουργικό: Υπερβαίνοντας το παραδοσιακό σχολικό σύστημα που

5.

καιρών και γίνεται πράξη κάθε μέρα και περισσότερο: λαϊκή επιμόρφωση,

μετεκπαιδεύσεις, επιμορφώσεις, σεμινάρια, εκπαιδευτική τηλεόραση, ποικίλες

δραστηριότητες από διάφορους φορείς. Η ιδέα της διαβίου παιδείας υποβάλλει πρώτα μια

αλλαγή της οπτικής γωνίας από την οποία βλέπουμε την παραδοσιακή παιδεία. Η σχολική

παιδεία πρέπει να γίνει προπαρασκευαστική της διαβίου παιδείας, να γίνει το υπόβαθρο

όπου αυτή θα στηριχθεί.

Σχολείο για όλη τη ζωή: Η διαβίου παιδεία δεν είναι όραμα. Είναι ανάγκη επιτακτική των

6.

και κριτικό πνεύμα σε συσχετισμό με το πνεύμα της ισότητας, την καλλιέργεια, δηλαδή,

της ιδέας ότι οι άνθρωποι είναι ίσοι, συνεπώς οφείλουμε να σεβόμαστε την

προσωπικότητα του άλλου – πνεύμα ανεκτικότητας – την αλληλεγγύη και την

αλληλοβοήθεια, την ευαισθητοποίηση στα προβλήματα του ανθρώπου, την καλλιέργεια

αξιών πολιτικού ήθους, όπως την ανάγκη για ενεργητική συμμετοχή στις συλλογικές

διαδικασίες, την εργασία, την συνεργασία, τη φιλία και την ειρήνη με τους ανθρώπους και

τους λαούς, την ελευθερία που κινείται βέβαια μέσα σε ορισμένο πλαίσιο που καθορίζεται

από το νόμο. Καλλιεργώντας το δημοκρατικό σχολείο στους μαθητές τις αξίες της

δημοκρατίας καλλιεργεί το δημοκρατικό ήθος, μια βαθύτατα ανθρώπινη και κοινωνική

ηθική στάση, που αποτελεί τη σύνθεση και τη συνισταμένη των δημοκρατικών αξιών.

Σχολείο κοινωνικού μετασχηματισμού: Υπηρετεί τις αξίες της δημοκρατίας: το ανοιχτό

7.

αισθήσεις και στο συναίσθημα, στην εμπειρία και στη βίωση. Έτσι, η γνώση συνδέεται με

την πρακτική άσκηση και η θεωρία με την πράξη.

Σχολείο ανοιχτό στη ζωή: Στηρίζεται στην εποπτεία και στην αυτενέργεια, στις

8.

ξεκινώντας από τη γνωριμία και την κατανόηση του μαθητή, τονίζουν κυρίως τον ρόλο

των ενδιαφερόντων και της πράξης για την παιδευτική διαδικασία. Το ενεργητικό σχολείο

βασιζόμενο στην αρχή ότι κύριος σκοπός της εκπαίδευσης είναι να «μορφώσει» τη λογική

και την ηθική του παιδιού, υπερβαίνει τον θεωρητικό χαρακτήρα της γνώσης, που

καθιστά τη γνώση αφηρημένη και τελικά μετατοπίζει το κέντρο βάρους της παιδευτικής

προσπάθειας από το δάσκαλο στο μαθητή, επισημαίνοντας το ρόλο των ενδιαφερόντων

και της πράξης στη διαδικασία της μάθησης και της γνώσης. Τα ενεργητικό σχολείο,

λοιπόν, αντί να εναντιώνεται στα ενδιαφέροντα του παιδιού και να προσπαθεί να του

δημιουργήσει άλλα, επιδιώκει να αξιοποιήσει τα ενδιαφέροντα που εκδηλώνουν οι

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

16

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

μαθητές και να τους δώσει την κατάλληλη παιδευτική κατεύθυνση: μεγαλύτερη

εμβάθυνση, διεύρυνση και προσπάθεια.

Σχολείο ενεργητικό: Είναι αυτό που χρησιμοποιεί τις ενεργητικές μεθόδους, οι οποίες

9.

κατεξοχήν δημοκρατική μέθοδος σχολικής πράξης που έχει ενεργητικό χαρακτήρα, αρκεί

βέβαια να στηρίζεται σε ορισμένη στάση του διδάσκοντος και μια ορισμένη τεχνική.

Έτσι, η δημοκρατική κατανομή του λόγου αλλά και η διακριτική στάση του

εκπαιδευτικού προφυλάσσουν τη συζήτηση από τον κίνδυνο του εκφυλισμού σε απλή

κουβέντα, της πόλωσης της συζήτησης ή της μονοπώλησής της από ορισμένους μαθητές.

Σχολείο συζητητικό: Η συζήτηση που διευρύνει το διάλογο μπορεί να θεωρηθεί μία

10.

ώστε να αναπτυχθεί στενός σύνδεσμος και να δημιουργηθούν διαπροσωπικές σχέσεις

μεταξύ των μαθητών, να καλλιεργηθεί με άλλα λόγια η συναδελφοσύνη. Μέσα από ένα

τέτοιο κλίμα διαπαιδαγώγησης ο νέος, από τη μία, θα αυτοπραγματώνεται, και από την

άλλη, θα βιώνει τις βασικές κοινωνικές αξίες, την αλληλοβοήθεια, την αλληλεγγύη, τις

οποίες αύριο θα μεταφέρει στην κοινωνική του ζωή. Η διαμόρφωση της τάξης σε

κοινότητα προϋποθέτει τη δημοκρατική δομή του δασκάλου και την τάση του για

«συνάντηση» με το μαθητή. Τα γνωρίσματα που διακρίνουν το δημοκρατικό δάσκαλο

από τον απολυταρχικό τα επισημαίνει ο Ρ. Ντράικωρς: «Ο απολυταρχικός δάσκαλος είναι

αφέντης, ο δημοκρατικός είναι ηγέτης. Η φωνή του πρώτου είναι οξεία, του δεύτερου

φιλική. Ο πρώτος χρησιμοποιεί την προσταγή, την ισχύ, την πίεση, ενώ ο δεύτερος την

πρόσκληση, την επιρροή, την παρότρυνση. Ο ένας απαιτεί την συνεργασία, ο άλλος την

κερδίζει. Ο πρώτος επιβάλλει τις ιδέες του, ο δεύτερος προσπαθεί να δείξει την ορθότητα

των ιδεών του. Εκείνος κρίνει, αυτός ενθαρρύνει. Εκείνος ψάχνει για λάθη, αυτός

αναγνωρίζει και εκτιμά την προσπάθεια. Εκείνος τιμωρεί, αυτός βοηθά…».

Σχολείο συνεργατικό: Η οργάνωση της τάξης από τον παιδαγωγό κατά τέτοιο τρόπο,

Β. Τριτοβάθμια Εκπαίδευση (Ανώτερη και Ανώτατη).

Στόχοι της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.



των ατόμων.

Προετοιμασία για το επάγγελμα: κατάρτιση και διαμόρφωση επαγγελματικής συνείδησης



την ενίσχυση της ειδίκευσης, δηλαδή της οικονομικής ανάπτυξης από διάφορους

κλάδους.

Συμβολή στην αύξηση της παραγωγικότητας της χώρας, τη βελτίωση της ποιότητας και



Περαιτέρω άνοδος του βιοτικού και μορφωτικού επιπέδου.



καιρών.

Παρακολούθηση και γνώση νέων τεχνικών και μεθόδων, ανταπόκριση στις ανάγκες των



για την καλλιέργεια της επαγγελματικής συνείδησης.

Ενίσχυση ήθους και κοινωνικής συνείδησης, που αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις



με όλες τις διαφωνίες και τις αντιπαραθέσεις που αυτές συνεπάγονται. Μέσα σε κλίμα

ελευθερίας και δημοκρατίας πρέπει να διαμορφώνεται η ηθική και πολιτική συνείδηση

του επιστήμονα και του πολίτη. Όταν τα στοιχεία αυτά λείπουν από την ακαδημαϊκή ζωή,

τότε μπορεί να διαμορφώνονται άριστοι τεχνοκράτες, δε διαμορφώνονται όμως άνθρωποι

με συνείδηση του κοινωνικού και ανθρωπιστικού χρέους.

Τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα πρέπει να είναι το πεδίο όπου διακινούνται οι ιδέες



εκπαίδευση οφείλει να μυεί τους φοιτητές στην επιστημονική γνώση και στην

επιστημονική μεθοδολογία. Στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα εκκολάπτονται οι

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

17

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

αυριανοί επιστήμονες που δεν πρέπει να είναι μόνο σε θέση να αναπαράγουν και να

εφαρμόζουν τις γνώσεις που απέκτησαν αλλά και να τις προωθούν.

Συνέχιση της έρευνας, πρόοδος της επιστήμης και της τεχνολογίας. Η ανώτατη



κλάδων.

Ανανέωση νόμων και θεσμών μέσα από την ενίσχυση επιστημονικών και τεχνολογικών

Προβλήματα που αντιμετωπίζει.



περισσότερο σε θεωρητικό επίπεδο. Δεν παράγεται ακριβώς επιστήμη και τεχνολογία.

Η έρευνα δεν προωθείται στο βαθμό που θα έπρεπε, και αν προωθείται, αυτό συμβαίνει



ή, και αν τα χρηματοδοτεί μέσω Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα χρήματα δεν καταλήγουν πάντα

στο στόχο τους.

Η πολιτεία δεν χρηματοδοτεί στο βαθμό που θα έπρεπε διάφορα ερευνητικά προγράμματα



Οι πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες δεν είναι τόσο πλούσιες.



σπουδαστή – φοιτητή.

Τα συγγράμματα είναι συχνά ξεπερασμένα, πρόχειρα ή πολύ ακριβά για το μέσο



(π.χ. πειράματα – εργαστήρια) ή απλώς για τη φοίτηση, γι’ αυτό και συχνά κάποιες

σχολές συστεγάζονται κ.λπ.

Δεν υπάρχουν οι απαραίτητοι χώροι για την πληρέστερη διδασκαλία κάποιων μαθημάτων



εγκαταστάσεων κ.λπ.

Δεν υπάρχουν τα απαραίτητα κονδύλια και οι πόροι για ανανέωση κτιρίων,



Παρατηρείται κακή διαχείριση – οργάνωση.



πρέπει να διευρυνθεί η αποκέντρωση των Πανεπιστημίων.

Πανεπιστημιακά ιδρύματα έχουμε μόνο σε λίγες μεγάλες πόλεις της Ελλάδας. Μπορεί και



Οι πανεπιστημιακοί καθηγητές δεν αμείβονται τόσο καλά όσο θα έπρεπε.



προσπάθειας, απέχουν από τη διδασκαλία. Αποτέλεσμα είναι να δημιουργούνται ποικίλα

προβλήματα στη σχέση των φοιτητών με τους πανεπιστημιακούς καθηγητές και τη

δυνατότητα αυτών να επιτελέσουν σωστά το έργο τους.

Οι φοιτητές έχουν συχνά τη νοοτροπία του «ωχαδερφισμού», την αντίληψη της ήσσονος



για επιτυχία.

Με την εισαγωγή στα ΑΕΙ – ΤΕΙ συνήθως τελειώνει η αγωνία, ο ζήλος και η προσπάθεια



υπάρχουσα υποδομή και αυτό δημιουργεί πολλά προβλήματα σε σχέση με τη διεξαγωγή

του μαθήματος αλλά και γενικότερα. Ιδιαίτερα στις Σχολές των μεγάλων αστικών

κέντρων, με τις διάφορες μετεγγραφές φοιτητών / σπουδαστών, το πρόβλημα

διογκώνεται.

Ο αριθμός των φοιτητών / σπουδαστών είναι συνήθως πολύ μεγαλύτερος σε σχέση με την



μετακινούνται εκπαιδευτικοί από άλλες πόλεις, με αποτέλεσμα συχνά να χάνονται

πολύτιμες ώρες διδασκαλίας και να παρατηρείται έλλειψη οργάνωσης.

Σε αρκετές Σχολές της επαρχίας δεν υπάρχει μόνιμα διδακτικό προσωπικό. Αντίθετα,



δυσλειτουργούν, παρουσιάζεται έλλειψη συνεννόησης, κατάλληλης προετοιμασίας των

υπαλλήλων και γενικότερα προχειρότητα.

Ακόμη και σε χώρους όπως οι Γραμματείες των Σχολών, τα πράγματα συχνότατα



Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

18

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

Παρατηρείται γενικά γιγαντισμός και χαμηλή ποιότητα εκπαίδευσης.

Γιατί οι νέοι σήμερα συσσωρεύονται ως υποψήφιοι για τα ΑΕΙ και τα ΤΕΙ, ενώ υπάρχει

κορεσμός στους αντίστοιχους κλάδους;



περαιτέρω μόρφωση.

Υψηλότερο το πνευματικό επίπεδο σήμερα, οπότε οι άνθρωποι επιδιώκουν την



διακρίσεων στη μόρφωση, η δυνατότητα απρόσκοπτης συνέχισης των σπουδών με την

καθιέρωση της δωρεάν παιδείας αναπτερώνουν τις ελπίδες των μαθητών.

Η δημοκρατικοποίηση της εκπαίδευσης, η σταδιακή κατάργηση των φραγμών και των



ευκολότερα να σπουδάσουν τα παιδιά τους.

Πολύ καλύτερο το βιοτικό επίπεδο στις μέρες μας, οπότε οι οικογένειες μπορούν πολύ



μάθημα υπάρχει μόνο τυπικά, ενώ ουσιαστικά δε διδάσκεται. Τα παιδιά δεν

ανακαλύπτουν τις βαθύτερες κλίσεις τους, τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητές τους ούτε

πληροφορούνται για διάφορους επαγγελματικούς κλάδους, που σήμερα λόγω

εξειδίκευσης είναι πολλοί, με αποτέλεσμα το πρόβλημα να οξύνεται.

Έλλειψη κατάλληλου Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού. Το αντίστοιχο



Προκατάληψη, κοινωνικός ρατσισμός, απέναντι στα χειρονακτικά επαγγέλματα.



επαγγελματικούς κλάδους προσδίδουν μεγαλύτερο κοινωνικό κύρος και γόητρο σε

αυτούς που τα εξασκούν (π.χ. γιατροί, δικαστές).

Υπάρχει το κοινωνικό στερεότυπο ότι τα επαγγέλματα που σχετίζονται με ορισμένους



πρόβλημα της ανεργίας καθιστά περισσότερο αναγκαία την φοίτηση σε ανώτατα

εκπαιδευτικά ιδρύματα και την απόκτηση τυπικών προσόντων.

Είναι τεράστιος ο ανταγωνισμός στην αγορά εργασίας και αυτό σε συνδυασμό με το



εργαζόμενο ολοένα και περισσότερη ειδίκευση σε έναν ή λίγους παρεμφερής τομείς,

καθώς και η ίδια η πολιτεία που με νόμους υποχρεώνει κάθε ελεύθερο επαγγελματία να

έχει τίτλους και πτυχία πριν μπει στην αγορά εργασίας ή στην παραγωγή, με σκοπό την

προστασία των πολιτών από τους ερασιτέχνες ή τους απατεώνες.

Οι σύγχρονες και ποικίλες ανάγκες της κοινωνίας που απαιτούν από τον κάθε



Επίδραση του μιμητισμού.



μαθητές στην επιλογή μιας πανεπιστημιακής κατεύθυνσης, ώστε τα παιδιά να μπαίνουν

από πολύ νωρίς στο σκεπτικό της φοίτησης σε ΑΕΙ και ΤΕΙ.

Το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα, ιδιαίτερα στη Μέση Βαθμίδα του, προσανατολίζει τους



οικογενειακής παράδοσης στρέφουν τα παιδιά τους σε συγκεκριμένα επαγγέλματα που

συνδέονται με επιστημονικούς κλάδους, έστω και αν τα παιδιά δεν έχουν σχετικές

ικανότητες και ενδιαφέροντα.

Επιρροές από την οικογένεια. Οι γονείς είτε λόγω απωθημένων δικών τους είτε λόγω



στηρίζονται σε σπουδές και σε τίτλους, ιδίως όταν οι κάτοχοι σχετικών τίτλων αναζητούν

θέσεις δημοσίου υπαλλήλου.

Η επαγγελματική σταθερότητα ή και μονιμότητα που χαρίζουν τα επαγγέλματα που



σημασίας και του σκοπού της παιδείας και της σχέσης παιδείας και επαγγελματικής

αποκατάστασης, που μέσα στα σύγχρονα ρευστά εργασιακά πλαίσια είναι και αυτή

ρευστή.

Η μη ουσιαστική συνειδητοποίηση των λόγων για τους οποίους μορφωνόμαστε, της



σπουδών.

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

19

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

Η έλλειψη επαρκών επαγγελματικών διεξόδων εκτός εκείνης της συνέχισης των

Τα αποτελέσματα της στροφής των νέων στις ανώτερες και ανώτατες σχολές.



προσόντα έχουν πλήρη και αποκλειστική απασχόληση στον τομέα που σπούδασαν. Έτσι,

εκτός από την ανεργία, επικρατεί στην κοινωνία αναντιστοιχία μεταξύ προσφοράς και

ανάγκης, αφού δεν μπορεί να προγραμματιστεί η ικανοποίηση των αναγκών της

κοινωνίας: πληθώρα πτυχιούχων, απουσία τεχνικών επαγγελμάτων, χαμηλή ποιότητα

υπηρεσιών.

Η πείρα δείχνει πως μόνο ένα μέρος όσων απέκτησαν κάποιο πτυχίο ή έχουν ανάλογα



προθάλαμος για την ανώτερη και ανώτατη εκπαίδευση, με αποτέλεσμα το Λύκειο να

χάνει τον αυτόνομο ρόλο του.

Η πείρα επιβεβαιώνει ακόμα την ανάπτυξη των φροντιστηρίων, που λειτουργούν ως



οι πολλοί δεν αποδίδουν στην εργασία τους γιατί δεν την αγαπούν πραγματικά, ενώ άλλοι

που δεν αποκτούν πολλά προσόντα μένουν άνεργοι ή υποαπασχολούνται.

Πολλοί συνεχίζουν τις σπουδές τους ακολουθώντας τη μόδα ή το ρεύμα της εποχής. Έτσι



καιρός, επειδή δεν είχαν τον κατάλληλο επαγγελματικό προσανατολισμό, ώστε να

προχωρήσουν γρήγορα προς κάποια ειδίκευση και από εκεί στην παραγωγή και την

εργασία.

Πολλοί δεν στράφηκαν προς την τεχνικοεπαγγελματική εκπαίδευση όσο ήταν ακόμη

Μέτρα αντιμετώπισης του προβλήματος.



και οικονομικές συνθήκες και δυνατότητες. Να γίνει συστηματική διαφώτιση γονέων και

μαθητών για τις μελλοντικές προοπτικές της σταδιοδρομίας των τελευταίων. Να

λειτουργήσει σωστά ο επαγγελματικός προσανατολισμός, ώστε να αποφασίσουν οι νέοι

σχετικά με την επαγγελματική τους αποκατάσταση.

Να μελετηθεί το πρόβλημα σε βάθος και σε συνάρτηση με τις υπάρχουσες κοινωνικές



διέξοδο τις σπουδές ή την κατάληψη δημοσίων θέσεων. Να γίνει βαθιά τομή στον

οικονομικά ενεργό πληθυσμό, ώστε να ανοίξουν προοπτικές για τους νέους με

καινούργιες και ευάριθμες θέσεις εργασίας.

Να διανοιγούν νέοι δρόμοι στην αποκατάσταση των νέων, ώστε να μη βλέπουν ως μόνη



τα θέματα της κατοχύρωσης των τίτλων της μελλοντικής απασχόλησης των αποφοίτων

της.

Να οργανωθεί πιο σωστά η τεχνικοεπαγγελματική εκπαίδευση και να ρυθμιστούν δίκαια



να συνδεθεί το σχολείο και το πανεπιστήμιο με την κοινωνία και τις ανάγκες της, καθώς

και με την παραγωγή και την αγορά εργασίας. Αυτό, βέβαια, σημαίνει διεύρυνση της

υποχρεωτικής εκπαίδευσης και αναδιάρθρωση των αναλυτικών προγραμμάτων για να

παρέχει κάποια στοιχειώδη εξειδίκευση – κατάρτιση πριν την αποφοίτηση. Σημαίνει,

τέλος, την καθιέρωση νέων διδακτικών μεθόδων και συστημάτων αξιολόγησης που να

περιορίζουν τη σχολική αποτυχία και να βοηθούν τους μαθητές να κάνουν σωστές

επιλογές ανάλογα με τις κλίσεις και τις δεξιότητές τους.

Να εκσυγχρονιστεί το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας σε όλες τις βαθμίδες του, ώστε

Η ισοτιμία χειρωνακτικής και πνευματικής εργασίας. Που οφείλεται η προκατάληψη

που υπάρχει σήμερα για τα χειρωνακτικά επαγγέλματα και ο παραγκωνισμός αυτών;

Οι περισσότερες από τις κοινωνικές σχέσεις δύναμης και εξουσίας έχουν ως βάση ένα

σύνολο αυθαίρετων αξιολογήσεων μέσα από το οποίο δικαιώνονται ιδεολογικά και

οργανώνονται κοινωνικά. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με την αξιολογική διάκριση της

εργασίας σε χειρωνακτική και μη.

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

20

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

Η διάκριση της εργασίας σε χειρωνακτική και πνευματική αποτελεί βασική προϋπόθεση για

την κοινωνική τάξη – θέση ενός ατόμου. Αυτό ισχύει για όλες τις ανταγωνιστικές κοινωνίες

(όπου υπάρχουν κοινωνικές, οικονομικές, ταξικές αντιθέσεις). Ιστορικά, ο χειρώνακτας δεν

είχε διευθυντική θέση, είχε χαμηλότερο μισθό, δεν είχε (ή είχε μικρή) ιδιοκτησία. Βρισκόταν

σε κατώτερη θέση κοινωνικά από τον πνευματικά εργαζόμενο. Στο σημείο αυτό χρειάζεται

βέβαια να τονιστεί και το ότι στις προηγούμενες κοινωνίες η κοινωνική διαστρωμάτωση

εξαρτιόταν επίσης σε μεγάλο βαθμό και από την καταγωγή. Στις καπιταλιστικές κοινωνίες

όμως, η κοινωνική θέση του ατόμου προσδιορίζεται από την επαγγελματική του ιδιότητα. Το

κριτήριο της εργασίας που καταρχήν αναφερόταν στην κατοχή ή μη των παραγωγικών

μέσων, επεκτείνεται και στην αξιολογική διάκριση των επαγγελμάτων σε ανώτερα και

κατώτερα με γνώμονα τον τρόπο άσκησής τους. Όσα προϋποθέτουν την καταβολή

διανοητικής προσπάθειας και η ενασχόληση με αυτά εξαρτάται από τις πιστοποιημένες με

μορφωτικούς τίτλους γνώσεις αξιολογούνται ως ανώτερα και οι κάτοχοί τους αναρριχώνται

σε υψηλές κοινωνικές θέσεις. Όσα είναι πάλι αποτέλεσμα χειρωνακτικής εργασίας

θεωρούνται κατώτερα και, συνεπώς, οι κάτοχοί τους καταλαμβάνουν χαμηλές θέσεις στην

κοινωνική πυραμίδα.

Η χειρωνακτική εργασία θεωρείται κατώτερη σε αξία και κοινωνική αναγνώριση από την

πνευματική. Τα πράγματα ξεκινούν από τη διαπίστωση ότι το χέρι είναι μικρότερης

σημασίας για τον άνθρωπο από το μυαλό, καθώς και από την ύλη και το σώμα.

Λησμονείται βέβαια, πως το πνεύμα αντλεί την ύπαρξή του από την ύλη και το πώς το

μυαλό οφείλει την απαρχή της λειτουργίας του στην επιδεξιότητα του σώματος και

ειδικότερα των χεριών κατά τη δημιουργία των πρώτων εργαλείων. Το ίδιο συμβαίνει και με

τη χειρωνακτική εργασία. Στην αξιολόγηση της κοινωνικής προσφοράς της δεν λαμβάνεται

υπόψη πως όλες οι πνευματικές ανακαλύψεις που άλλαξαν την πορεία της ανθρώπινης

ιστορίας θα έμεναν απλώς μετέωρες σκέψεις, εάν δεν υπήρχε ο χειρώνακτας για να τις θέσει

σε εφαρμογή. Καμιά ενέργεια ή εργασία του ανθρώπου δεν είναι μόνο σωματική ή μόνο

πνευματική. Ο άνθρωπος έχει και υλική – σωματική και ψυχοπνευματική υπόσταση σε ένα

ενιαίο και αδιαίρετο σύνολο.

Εάν παρατηρήσουμε τα επιτεύγματα του ανθρώπινου πολιτισμού, θα διαπιστώσουμε ότι όλα

έχουν την υλική και την πνευματική τους πλευρά αξεχώριστα συνυφασμένες. Η διώρυγα του

Σουέζ, για παράδειγμα, δεν θα είχε κατασκευαστεί χωρίς τους επιστήμονες και τους

μηχανικούς αλλά ούτε και χωρίς τους εργάτες και τους χειρώνακτες. Οι πρώτοι

συλλαμβάνουν, οι δεύτεροι θέτουν σε εφαρμογή, εκτελούν. Αν δεν υπάρχει εκτέλεση, δεν θα

υπάρξει ολοκλήρωση. Υπάρχουν μάλιστα ορισμένες πολύ δημιουργικές εργασίες, οπού δεν

μπορεί κανείς να ξεχωρίσει αν είναι χειρωνακτικές ή πνευματικές. Τι είναι ο ζωγράφος ή ο

γλύπτης; Βεβαίως, όλα τα δάχτυλα δεν είναι τα ίδια. Αλλά κανείς λογικός άνθρωπος δεν

υποτιμά το μικρό του δαχτυλάκι. Δεν υπάρχουν καλές και κακές εργασίες. Υπάρχουν καλώς

ή κακώς εκτελούμενες εργασίες. Από αυτή την άποψη, είναι δυνατόν μια χειρωνακτική

εργασία να είναι πιο πνευματική από μια νωθρή «πνευματική» εργασία και το αντίθετο.

Ο πολιτισμός, λοιπόν, διακρίνεται σε ηθικοπνευματικό και υλικοτεχνικό. Η μια διάστασή

του συνδέεται με τέχνες, γράμματα, παραδόσεις, νόμους, πολιτεύματα, αξίες, ενώ η δεύτερη

με υλικά επιτεύγματα και τις κατακτήσεις της τεχνολογίας που αποτελούν προϊόντα

σωματικού κάματου και χειρωνακτικής εργασίας. Δεν νοείται πρόοδος πολιτισμική, όταν

προοδεύει μόνο η μία διάσταση του πολιτισμού, αλλά ούτε η υλική ανάπτυξη επιτυγχάνεται

χωρίς την πνευματική ή το αντίστροφο. Από την άλλη πλευρά, η στασιμότητα ή η πτώση του

υλικού πολιτισμού συμπαρασύρει και τον πνευματικό πολιτισμό και το αντίθετο.

Παρατηρείται, λοιπόν, μεταξύ των δύο αυτών επιπέδων μια διαλεκτική σχέση, γεγονός που

αποκαλύπτει την αξία της χειρωνακτικής εργασίας και την ισότιμη προσφορά της με την

πνευματική.

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

21

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

Πρέπει να απαλλαγούμε από στερεότυπα και κοινωνικές προκαταλήψεις, ώστε οι νέοι να

προβαίνουν ελεύθερα στην επιλογή επαγγέλματος που τους ικανοποιεί, σύμφωνα με τις

κλίσεις, το ταλέντο, τις βαθύτερες επιθυμίες τους δίχως να δεσμεύονται από το τι θα πει ο

κόσμος, από το αν το επάγγελμα που τους ενδιαφέρει έχει ιδιαίτερο κοινωνικό κύρος ή όχι.

Η ώρα της επαγγελματικής επιλογής είναι ιδιαίτερα κρίσιμη και αυτό χρειάζεται να το

αντιληφθούν όλοι οι αρμόδιοι φορείς, δάσκαλοι, γονείς, φίλοι.

Η προκατάληψη απέναντι στα χειρωνακτικά επαγγέλματα, χαρακτηριστική στην εποχή μας,

δεν είναι τυχαία, οφείλεται σε μια σειρά παραγόντων.

Πρώτα πρώτα, ο τεράστιος ανταγωνισμός στην αγορά εργασίας σε συνδυασμό με το

πρόβλημα της ανεργίας αλλά και την εξειδίκευση που αποτελεί ανάγκη των καιρών,

καθιστούν αναγκαία τη φοίτηση σε ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα και την κατοχή τίτλων

ανώτατων σπουδών. Από νωρίς, μάλιστα, στο σχολείο τα παιδιά μπαίνουν στη λογική της

επιλογής κατεύθυνσης, η οποία σχετίζεται κάθε φορά και με την πορεία προς ανώτατα

εκπαιδευτικά ιδρύματα και συγκεκριμένα επιστημονικά – πνευματικά επαγγέλματα. Είναι η

ίδια η δομή και ο χαρακτήρας της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης τέτοια, που ωθούν τους

νέους να επιλέγουν από νωρίς κατεύθυνση σπουδών που σχετίζεται και με συγκεκριμένες

ανώτατες Σχολές. Επομένως διευκολύνεται η απομάκρυνση από τα χειρωνακτικά

επαγγέλματα και γενικότερα ο παραγκωνισμός τους. Εδώ επιδρά και ο μιμητισμός, που είναι

ακόμη εντονότερος σε νεαρές ηλικίες και το φαινόμενο αναπαράγεται.

Πέρα από το αυξημένο κοινωνικό κύρος των πνευματικών επαγγελμάτων, συντελεί

καθοριστικά και το γεγονός ότι τα χειρωνακτικά επαγγέλματα έχουν συνδεθεί με τους

μετανάστες ή τους πρόσφυγες και με πολύ χαμηλότερες αμοιβές, ώστε να θεωρούνται

υποδεέστερα και οι νέοι να απομακρύνονται όλο και περισσότερα από αυτά.

Επίσης, το βιοτικό και πνευματικό επίπεδο σήμερα, με τη ραγδαία ανάπτυξη της επιστήμης

και της τεχνολογίας, έχουν ιδιαιτέρως αναβαθμιστεί, για αυτό και πολύ περισσότερες

οικογένειες μπορούν πλέον να ανταποκριθούν οικονομικά στις απαιτήσεις για ανώτατες

σπουδές των παιδιών τους, αλλά και πολύ περισσότεροι νέοι άνθρωποι επιδιώκουν την

περαιτέρω μόρφωσή τους μέσω της φοίτησής τους σε ΑΕΙ. Όλα αυτά αποτελούν

ανασχετικούς παράγοντες για τη στροφή των νέων προς τα χειρωνακτικά επαγγέλματα, σε

πολλά από τα οποία και οι συνθήκες εργασίας είναι χαμηλής ποιότητας.

Τέλος, η έλλειψη κατάλληλου σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού δεν επιτρέπει

στους νέους να επιλέξουν επάγγελμα με γνώμονα τις βαθύτερες κλίσεις και προτιμήσεις

τους. Αντίθετα, τους μετατρέπει σε εύκολα θύματα άγονου μιμητισμού και μαζοποίησης,

τους ωθεί στην παρακολούθηση της λογικής των πολλών που επιδιώκουν τη «δόξα» του

γιατρού, του δικηγόρου…

Η κοινωνία για να προκόψει χρειάζεται όλα τα είδη επαγγελμάτων. Το να περιφρονείται το

ένα και να υπερτιμάται το άλλο είναι μια αυθαίρετη κοινωνική προκατάληψη, που ως

μοναδικό λόγο ύπαρξης έχει την ιδεολογική δικαίωση της αδικίας και την κοινωνική

αναπαραγωγή των σχέσεων εξουσίας.

Ο Μπέικον είχε πει «η γνώση είναι δύναμη», άρα και ο κάτοχός της, ως φορέας δύναμης,

είναι υπεύθυνος για το πώς θα τη χρησιμοποιήσει. Ποια είναι η ευθύνη του απέναντι

στον εαυτό του και στο κοινωνικό σύνολο;

Ο άνθρωπος, όπως το αποδεικνύει και η ετυμολογία του ονόματος (άνω + θρώσκω), είναι

προορισμένος να στοχεύει πάντοτε ψηλά, να επιδιώκει το τέλειο. Από τη φύση του, επίσης,

επιθυμεί να μαθαίνει, αν πιστέψουμε τον Αριστοτέλη. Γι’ αυτό και η γνώση πάντοτε

αποτέλεσε και πάντοτε αποτελεί έναν από τους υψηλότερους στόχους του. Η γνώση, όμως,

αν μένει κλειστεί στα συρτάρια των γραφείων ή στα συρτάρια του μυαλού μας, κρυμμένη

και απρόσιτη, δεν είναι γνώση, γιατί δεν είναι γνωστή και κοινοποιημένη. Γίνεται πράγματι

γνώση όταν ανακοινώνεται, όταν δημοσιοποιείται. Και δημοσιοποιείται, όταν

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

22

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

χρησιμοποιείται, όταν εφαρμόζεται στην πράξη, όταν υιοθετείται και ακολουθείται από

πολλούς. Στη χρήση της, επομένως, αποδεικνύεται η δύναμή της και φαίνεται η αξία της να

αλλάζει τη ζωή των ανθρώπων, με αργούς ή γρήγορους ρυθμούς. Στη χρήση της και στα

αποτελέσματά της αποδεικνύεται η ευεργετική επίδρασή της στον άνθρωπο και στην

κοινωνία.

Η γνώση είναι δύναμη γιατί:

απαλλάσσει από προκαταλήψεις, δεισιδαιμονίες, επομένως τον βοηθά και στη διεύρυνση της

συνείδησής του,

στην όξυνση της κρίσης, στον ποιοτικό μετασχηματισμό της ψυχής,

άνθρωπο, του δίνει τη δυνατότητα αυτοπροσδιορισμού, τον προστατεύει από την πλάνη,

τους ιδεολογικούς υφάλους και τον αποπροσανατολισμό,

στις δύο εκφάνσεις (τεχνικό και πνευματικό). Βοήθησε ακόμη και στη βελτίωση του

βιοτικού του επιπέδου. Η φιλοσοφία, η επιστήμη, η τεχνολογία είναι προϊόντα της

ατέρμονης προσπάθειας του ανθρώπου για γνώση,

βοηθά στην επίλυση των προβλημάτων οποιασδήποτε μορφής.

α) διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες του ανθρώπου, τονβ) οδηγεί στη μόρφωση, αρά στην εκλέπτυνση του εσωτερικού κόσμου,γ) ισχυροποιεί τονδ) οδήγησε στον πολιτισμό καιε) προσφέρει την εμπειρία και η εμπειρία

Κάτοχος της γνώσης

κάθε πνευματικός άνθρωπος, κάθε καλλιτέχνης ή κάθε άνθρωπος με εσωτερική ζωή, βαθύ

σκεπτικισμό και άγρυπνη συνείδηση που φτάνει στη γνώση με προσωπικό μόχθο. Οι

γνώσεις, κατά τον Ηράκλειτο, έρχονται κοιτάζοντας προς τα μέσα. Όλοι αυτοί φέρουν

μεγάλη ευθύνη, διότι είναι εκείνοι που έχουν τον πρώτο και κύριο λόγο για τη χρήση της

γνώσης.

σήμερα δε θεωρείται μόνο ο επιστήμονας ή ο ειδήμονας, αλλά και

Η ευθύνη απέναντι στον εαυτό τους:

της ισχύος τους στην κοινωνία και της δύναμης του αγαθού που κατέχουν. Έτσι, είναι

υποχρεωμένοι να το μεταχειρίζονται με επιμέλεια και να το θεραπεύουν μόνον επ’ αγαθώ

για την ωφέλεια του ανθρώπου και του κοινωνικού συνόλου. Για να γίνεται όμως αυτό,

πρέπει να εμφορούνται από ανθρωπιστικά ιδανικά και αξίες, να έχουν αναπτύξει το πνεύμα

και το ήθος τους. Όταν το πνεύμα υπερλειτουργεί σε βάρος της ψυχής, τότε περισσότερο

πανουργία παρά σοφία δείχνει η γνώση. Να είναι δεκτικοί σε καθετί καινούργιο, να μην

οχυρώνονται πίσω από τις ιδέες και γνώσεις τους, γιατί τότε είναι ζημιογόνες. Να

καλλιεργούν, τέλος, την ευαισθησία τους, την κουλτούρα τους, ώστε να έχουν μια

ολοκληρωμένη προσωπικότητα.

Οι κάτοχοι της γνώσης οφείλουν να έχουν συνείδηση

Η ευθύνη απέναντι στην κοινωνία:

γνώμονας της συμπεριφοράς να είναι το ευρύτερο καλό του συνόλου. πρέπει να αποφεύγουν

τον ερμητισμό της γνώσης. η γνώση που δεν απλώνεται, δεν γίνεται κτήμα των ανθρώπων,

είναι φορτίο άχρηστο. Τέλος η γνώση είναι συνυφασμένη με τη ζωή και τη στάση του

ανθρώπου. Είναι άρρηκτα δεμένη με τη βιοθεωρία του ανθρώπου, την επηρεάζει, την

προσανατολίζει. Αν είναι αποκομμένη από τη ζωή, είναι στυγνή και επικίνδυνη. Αυτό το

βλέπουμε σήμερα με την καταστροφή του περιβάλλοντος, τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας

και τη γιγάντωση των πολεμικών εξοπλισμών, που όχι μόνο δε διασφαλίζουν αλλά και

διακυβεύουν τη διεθνή ειρήνη. Και δυστυχώς δεν είναι μόνο αυτά, γιατί εκτός από την υλική

μας ζωή απειλείται και η πνευματική από κάθε είδους δογματισμούς, συμφέροντα και

μισαλλοδοξίες. Σήμερα η γνώση από αγαθό κατάντησε εφιάλτης. Μία από τις λύσεις για την

αντιμετώπιση του προβλήματος είναι και η ανθρωπιστική παιδεία.

Κάθε πράξη πρέπει να είναι ανθρωποκεντρική, δηλαδή

Ποια πρέπει να είναι τα κυριότερα γνωρίσματα του μορφωμένου ανθρώπου σήμερα;

Μπορεί κανείς να έχει πάρα πολλές γνώσεις και όμως η πολυμάθειά του αυτή να μην του

χαρίζει τα χαρακτηριστικά εκείνα που συνιστούν βασικά γνωρίσματα του μορφωμένου

ανθρώπου. Η σωστή μόρφωση δείχνει τα σημάδια της και τα τεκμήριά της σε μερικά

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

23

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

γνωρίσματα, χαρακτηριστικά και δεξιότητες, που αποκτώνται με τη συνεχή και την εντατική

προσπάθεια, το καλό παράδειγμα, τη πειθαρχία και τη διδασκαλία.



γραπτός λόγος με καθαρό λεκτικό, σωστή προφορά ή διατύπωση και με μια σχεδόν

ενστικτώδη επιλογή της κατάλληλης λέξης δείχνει άνθρωπο που σέβεται την πολιτιστική

κληρονομιά του και που αγωνίστηκε να την αφομοιώσει. Το αντίθετο αποδεικνύει το

ατελέσφορο της εκπαίδευσης.

Η ορθότητα και η ακρίβεια στη χρήση της μητρικής γλώσσας. Ένας προφορικός ή



δράσης. Ο πραγματικά ευγενής άνθρωπος γνωρίζει τη διαφορά ανάμεσα σε εκείνα τα

πράγματα που επιτρέπονται και μπορεί να τα κάνει και σε εκείνα που πρέπει να τα

αποφεύγει.

Οι λεπτοί και ευγενικοί τρόποι, που εκφράζουν παγιωμένες συνήθειες σκέψης και



επιφανειακά, κατανοώντας και κρίνοντας μόνο τα φαινόμενα και όχι την ουσία των

πραγμάτων. Αντίθετα, χάρη στα διαβάσματά του και στην ενασχόληση με την τέχνη, που

του ακονίζει το μυαλό και του οξύνει την κρίση, προχωρεί πέρα από την επιφάνεια,

ερμηνεύει το πώς και το γιατί των πραγμάτων, βρίσκεται στο δρόμο της επιστημονικής

γνώσης και του φιλοσοφικού στοχασμού.

Η διεισδυτική και προορατική σκέψη. Ο μορφωμένος δε ζει την πραγματικότητα



οι επαφές του πολλαπλασιάζονται, οι γνώσεις του αυξάνουν και πλαταίνει η σκέψη του.

Η δια βίου παιδεία πραγματώνεται στο μορφωμένο άνθρωπο, ο οποίος και μετά την

αποφοίτησή του από το πανεπιστήμιο συνεχίζει την καλλιέργειά του.

Η δυνατότητα για συνεχή καλλιέργεια. Τα ενδιαφέροντά του διευρύνονται καθημερινά,



δράση. Τότε μόνο ο μορφωμένος μπαίνει στην ομάδα των γνήσιων πνευματικών

ανθρώπων που, εμφορούμενοι με ανθρωπιστικά ιδανικά και αξίες, αγωνίζονται για την

αφύπνιση του κοινωνικού συνόλου και για την κατάδειξη των κινδύνων που απειλούν

την πνευματική και την υλική του ζωή. Ο ουτοπιστής και ο αιθεροβάμων, όσο και αν μας

γοητεύει με τη σοφία του, στερείται κάτι από αυτά που απαιτεί η μόρφωση.

Η ικανότητα και η δύναμή του να μετατρέπει τις γνώσεις και τους στοχασμούς του σε

Πολλοί μαθητές αξιολογούν αρνητικά και απορρίπτουν ορισμένους από τους κλάδους

της γνώσης που παρέχει το σχολείο, με το αιτιολογικό ότι δεν είναι τους είναι χρήσιμοι.

Ποιες είναι οι αιτίες του φαινομένου και με ποια κριτήρια θα προσδιορίζατε τη

χρησιμότητα της παρεχόμενης γνώσης;

Αιτίες:

·

Μια νοοτροπία χρησιμοθηρική, ωφελιμιστική.

·

πολλούς νέους να θυσιάζουν ή να βάζουν σε δεύτερη μοίρα άλλες προοπτικές, ιδανικά,

όνειρα.

Έντονος επαγγελματικός προβληματισμός. Η πραγματικότητα, οι υλικές ανάγκες κάνουν

·

Βλέπουν πτυχιούχους να αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης, να είναι άνεργοι ή να

εργάζονται σε χώρους που δεν έχουν σχέση με την επιστήμη τους.

Πολλές γνώσεις δεν ειδικεύουν το νέο, δεν τον ετοιμάζουν για το επάγγελμα που θέλει.

·

Μερικά επαγγέλματα είναι υποβαθμισμένα οικονομικά και κοινωνικά.

·

Η κοινωνία είναι ανταγωνιστική, παρατηρούνται εκμετάλλευση και αδικίες.

·

διαφήμιση.

Πολιτικές σκοπιμότητες, τάσεις αποπροσανατολισμού της νεολαίας, προπαγάνδα,

·

τις συνέπειες.

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

24

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

Αντίδραση νέων σε μια πραγματικότητα που άλλοι δημιούργησαν, αλλά αυτοί υφίστανται

·

Η επίδραση της οικογένειας.

·

μαθήματα, καθώς δεν υπάρχει χρόνος (εξοντωτικό ωράριο, φροντιστήρια).

Έκρηξη γνώσεων, αδυναμία του μαθητή να παρακολουθήσει και να αφομοιώσει όλα τα

·

Η ανάγκη της εξειδίκευσης.

·

Ακατάλληλα βιβλία και ξεπερασμένοι μέθοδοι διδασκαλίας.

·

Αδυναμία ορισμένων καθηγητών να διδάξουν σωστά.

·

αντίδραση για ορισμένα μαθήματα.

Το σύστημα των εξετάσεων, η βαθμοθηρία, η πίεση κουράζουν, δημιουργούν άγχος και

·

μαθήματα.

Η διάκριση των μαθημάτων σε πρωτεύοντα και δευτερεύοντα, που υποβαθμίζει ορισμένα

·

αδυναμίες.

Ανωριμότητα μερικών παιδιών, έλλειψη κλίσεων και ενδιαφερόντων, πνευματικές

·

γνώση.

Οι νέοι είναι πιο απαιτητικοί από άλλοτε, δεν ικανοποιούνται εύκολα με οποιαδήποτε

·

Αδιαφορία, νωθρότητα, πνευματική – ηθική κατάπτωση.

·

μια νέα φάση στην εξέλιξη του πολιτισμού. Οι πρακτικές εφαρμογές της επιστήμης

κατέδειξαν το μέγεθος της επιρροής της αλλά και τη δύναμη παρέμβασης της γνώσης στη

ζωή. Ωστόσο έγινε φανερό ότι η δύναμη αυτή απέρρεε από τις θετικές επιστήμες και γι’

αυτό τους δόθηκε προτεραιότητα έναντι των θεωρητικών επιστημών. Έκτοτε η παιδεία

απέκτησε τεχνοκρατικό χαρακτήρα, η ενασχόληση με τις επιστήμες προβαλλόταν ως αξία,

αφού προσέφερε δύναμη και προσέδιδε κύρος και γόητρο σε όσους ασχολούνταν με αυτές.

Σταδιακά οι θεωρητικές επιστήμες περιθωριοποιήθηκαν, χαρακτηρίστηκαν αναχρονιστικές

και εκτιμήθηκε ότι το αντικείμενό τους έχει εξαντληθεί. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω

υπήρξε η απουσία θεωρητικού, φιλοσοφικού προβληματισμού στο χώρο των επιστημών,

γεγονός που οδήγησε στο να περιοριστεί η πρόοδος των θετικών επιστημών αποκλειστικά

στο χώρο των πρακτικών εφαρμογών. Γι’ αυτό και η όποια ανάπτυξη παρατηρείται

αναφέρεται πλέον κυρίως στην τεχνολογία και την τεχνική. Η υποβάθμιση των

θεωρητικών επιστημών σημαίνει ουσιαστικά υποβάθμιση του ανθρώπου. Η υποτίμηση της

αξίας του ανθρώπου οδηγεί σε ανατροπή θεμελιωδών αξιών, αφού ο άνθρωπος έτσι

τοποθετείται κάτω από τα επιτεύγματά του, αν και είναι ο δημιουργός τους.

Η αλματώδης ανάπτυξη της επιστήμης, της τεχνολογίας και της τεχνικής σηματοδότησαν

Κριτήρια:

·

μαθητών.

Γνώσεις ικανές για την ανάπτυξη των ιδιαίτερων κλίσεων και ενδιαφερόντων των

·

ζωής (οικονομικά, επαγγελματικά, κοινωνικοπολιτικά, πολιτιστικά) και να τον βοηθά να

διαμορφώσει μια ολοκληρωμένη, ελεύθερη προσωπικότητα.

Πολύπλευρη γνώση – μόρφωση ικανή να ενημερώνει σε ποικίλα ενδιαφέροντα θέματα της

·

ωριμότητα του νέου, να προκαλούν το διάλογο, τη συζήτηση, την απορία…(όχι στείρες

γνώσεις για αποστήθιση και μνημονική μάθηση).

Γνώσεις ικανές να ακονίζουν την κρίση, το νου να συντελούν στον προβληματισμό, στην

·

προπαγάνδα.

Γνώσεις που να εξυπηρετούν την αλήθεια, την αντικειμενικότητα χωρίς φανατισμούς,

·

συντελούν στη συναδέλφωση και όχι να υποθάλπουν το φανατισμό, το μίσος, την

εμπάθεια.

Γνώσεις που να εξυπηρετούν τον άνθρωπο, να βοηθούν στην κοινωνικοποίηση του, να

·

συνεργασίας, φιλίας με τους άλλους λαούς. Να εξυπηρετούν τα ιδανικά της ελευθερίας,

της αλήθειας, της δικαιοσύνης, της ευνομίας, της δημοκρατίας…

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

25

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

Γνώσεις ικανές να συντελούν στη δημιουργία κοινωνικής συνείδησης, πνεύματος

·

προσωπικότητες και όχι να κατασκευάζουν τυποποιημένα, ομοιόμορφα άτομα.

Γνώσεις που να δημιουργούν πνευματικά αυτοδύναμες, ανεξάρτητες, ελεύθερες

·

ανθρώπου και όχι αποστεωμένα, αποκομμένα από τη ζωή.

Ενδιαφέροντα, σύγχρονα, μεθοδικά βιβλία, προσαρμοσμένα στις ανάγκες του σύγχρονου

·

γνώσεις, κατανόηση και επίγνωση των καιρών.

Σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας, ενημερωμένοι και ειδικευμένοι καθηγητές, γεμάτοι

Η αξιολόγηση στη σχολική ζωή.

Επιχειρήματα υπέρ της αξιολόγησης.



δραστηριοποιεί και ενεργοποιεί την ομάδα, της δίνει κίνητρα, πρότυπα για ταύτιση.

Ο άνθρωπος είναι ον μιμητικό, έχει ανάγκη προτύπων. Η ύπαρξη μαθητών – προτύπων



προκειμένη περίπτωση στον σχολικό, στίβο. Οπλίζει τον μαθητή με κουράγιο, αισιοδοξία,

ενδιαφέρον γι’ αυτό που κάνει και αγωνίζεται. Μαθαίνει το νόμο της ζωής: η προσφορά

αμείβεται ανάλογα.

Είναι έμφυτη η ανάγκη ανταμοιβής, δικαίωσης για τον αγώνα του στον κοινωνικό, στην



της στο σχολικό χώρο, την επιδιώκει ο νέος στην υπόλοιπη κοινωνική του ζωή. Ο

συμμαθητής θα γίνει αργότερα συναθλητής στον κοινωνικό στίβο.

Καλλιεργεί την άμιλλα, τον ευγενή συναγωνισμό. Βιώνοντας την αξία και σκοπιμότητά



σε νίκη με την προσπάθεια.

Μαθαίνει στον νέο να αγωνίζεται, να δέχεται την προσωπική ήττα και να τη μετατρέπει



τις δυνάμεις του και επιλέγει έτσι την θέση που του ταιριάζει στον παραγωγικό χώρο.

Αποτελεί βασικό παράγοντα αυτογνωσίας, μαθαίνει ο μαθητής τις κλίσεις, τις ικανότητες,



νέου.

Αποτελεί αξιοκρατική διαδικασία, βασική αρχή της δημοκρατικής διαπαιδαγώγησης του



αποτέλεσμα, ώστε να γίνεται αφορμή για επαναπροσδιορισμό των εκπαιδευτικών στόχων

και της μεθόδου διδασκαλίας.

Με την αξιολόγηση του μαθητή αξιολογείται γενικότερα το εκπαιδευτικό έργο και

Επιχειρήματα κατά της αξιολόγησης.



Καλλιεργεί τη βαθμοθηρία, αυξάνει το άγχος και το ανταγωνιστικό πνεύμα.



οδηγεί στη γενικότερη αλλοτρίωση.

Οδηγεί το μαθητή στην τυποποίηση. Η προσπάθεια προσαρμογής στις ξένες απαιτήσεις



ζωή.

Γεννά τον εγωισμό, τον αριβισμό και το φθόνο, με αρνητικές συνέπειες στη μετέπειτα



Το ενδιαφέρον των μαθητών επικεντρώνεται στην εξεταστέα ύλη, όπως αυτή περιέχεται

στα σχολικά βιβλία. Όσο καλύτερα την απομνημονεύσουν, τόσο μεγαλύτερο βαθμό θα

πάρουν. Η ανάλυση, η κριτική θεώρηση, η κατανόηση και η έρευνα σε βάθος αποκτούν

μικρότερη σημασία από το βαθμό. Ό,τι ξεφεύγει από τις απαιτήσεις των εξετάσεων

θεωρείται ανώφελο και περιττό.

Προωθεί τη μηχανιστική μάθηση και εξαλείφει κάθε ενδιαφέρον για ουσιαστική γνώση.



Επειδή τα κριτήρια δεν είναι ενιαία, προκαλεί αδικίες και ψυχικά τραύματα.



υποκειμενικότητα του αξιολογητή,

βαθμού ως μέσου επιβολής.

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

26

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

Δημιουργεί προβλήματα στις σχέσεις μαθητή – δασκάλου. Σ’ αυτό συμβάλλουν: α) ηβ) η απουσία αξιοκρατικού πνεύματος, γ) η χρήση του



Η αξιολόγηση αφορά ένα μέρος της προσωπικότητας του νέου και όχι το σύνολό της.



την κατηγοριοποίηση των παιδιών σε «κακούς», «μέτριους» και «άριστους». Με τον

τρόπο αυτό εδραιώνει τη σχολική και κατ’ επέκταση την κοινωνική ιεραρχία. Ως

αρνητικός χαρακτηρισμός κλονίζει την αυτοπεποίθηση του νέου, τον απομακρύνει από τη

μαθησιακή διαδικασία και τον οδηγεί στο περιθώριο της σχολικής ζωής.

Η αξιολόγηση, συχνά, νομιμοποιεί στις συνειδήσεις των μελών της σχολικής κοινότητας,



ανάγονται σε σκοπό της εκπαίδευσης και ακυρώνουν το ρόλο του σχολείου στην

ευρύτερη συγκρότηση της προσωπικότητας. Ειδικά το λύκειο δεν λειτουργεί ως

αυτοτελής μορφωτική βαθμίδα αλλά ως στάδιο επιλογής για την τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Προκαλεί σύγχυση για τους σκοπούς της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Οι εξετάσεις

Προϋποθέσεις.



Ο βαθμός δεν πρέπει να αποτελεί μέσο επιβολής και κυρώσεων.



Να δίνονται σε όλους ίσες και ίδιες ευκαιρίες.



Ο δάσκαλος πρέπει να είναι αντικειμενικός και ανεπηρέαστος από άλλους παράγοντες.



επιμέρους ιδιαιτερότητές του.

Θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη τόσο ολόκληρη η προσωπικότητα του μαθητή όσο και οι



Να υπάρχει μαζί με την αντικειμενικότητα ο αλληλοσεβασμός και η ψυχική προσέγγιση.



εξεταστικές μέθοδοι, ώστε να ελέγχεται η εξέλιξη του μαθητή αλλά και της τάξης. Τέτοιες

μέθοδοι μπορεί να είναι οι ερωτήσεις σύντομης απάντησης, οι πολλαπλές ερωτήσεις, οι

αναλυτικές και συνθετικές εργασίες ανάλογα με τα αντικείμενα που ενδιαφέρουν τον

μαθητή.

Αναθεώρηση του τρόπου αξιολόγησης. Απαραίτητο είναι να εφαρμόζονται ποικίλες



ενιαίας αξιολογικής βάσης. Ο διδάσκων θα πρέπει να επιμορφωθεί κατάλληλα, ώστε να

είναι σε θέση να παρατηρεί, να κρίνει και να ελέγχει με ακρίβεια την επίδοση του μαθητή,

τον τρόπο εργασίας και σκέψης, το βαθμό αφομοίωσης των γνώσεων και τη συγκρότηση

της προσωπικότητας. Πρέπει να έχει επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναμιών της

τάξης και του βαθμού προόδου της.

Κατάρτιση των εκπαιδευτικών στον τομέα της αξιολόγησης για τη διαμόρφωση μιας

Έχει η παιδεία τη δύναμη να εξανθρωπίσει τον άνθρωπο;

Η παιδεία, τόσο με τη στενή έννοια της εκπαίδευσης όσο και με την ευρύτερη σημασία της

πολύπλευρης μόρφωσης και καλλιέργειας, προσφέρει εκείνα τα εφόδια στον άνθρωπο,

πνευματικά, ηθικά, κοινωνικοπολιτικά κ.λπ., ώστε να γίνει Άνθρωπος και η ζωή του να

στηριχθεί σε υψηλές αξίες και ιδεώδη.

Πιο συγκεκριμένα, επειδή ζούμε σε κοινωνίες άκρως ανταγωνιστικές, στο πλαίσιο των

οποίων ο καθένας στο όνομα του χρήματος και της απόκτησης υλικών αγαθών προτάσσει το

στενά εννοούμενο ατομικό του συμφέρον σε σχέση με το κοινό καλό, η πολύπλευρη

καλλιέργεια αποτελεί αδήριτη ανάγκη, ώστε ο άνθρωπος να μυηθεί στις ηθικές αρετές του

σεβασμού, της ευθύνης, της αλληλεγγύης και της συνεργασίας με το συνάνθρωπο, ώστε να

επιλύονται αποτελεσματικά τα κοινωνικά προβλήματα και να ενισχύεται το «εμείς»,

απαραίτητο για τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και ευρυθμίας. Μ’ αυτές τις

προϋποθέσεις μπορούν να αμβλυνθούν τα φαινόμενα ρατσισμού καθώς και η βία –

εγκληματικότητα που γνωρίζει έξαρση, αλλά και να γίνει πράξη ο ανθρωπισμός που

βελτιώνει την ποιότητα της ζωής.

Η παιδεία εξανθρωπίζει τον άνθρωπο, επίσης, γιατί τον φέρνει σε επαφή με την τέχνη, την

παράδοση, την ιστορία, υμνεί την αξία της σημαντικής πολιτιστικής κληρονομιάς, μεταδίδει

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

27

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

τις αρχές – αξίες του ωραίου, του καλού, του αληθινού, ώστε το κάθε άτομο αλλά και ο λαός

ολόκληρος ν’ αναλογίζεται τις ευθύνες του απέναντι στους προγενέστερους και τους

μεταγενέστερους, να ωριμάζει πνευματικά και ν’ αντιστέκεται σε κάθε μορφή πολιτιστικής

διείσδυσης από πιο προηγμένες χώρες. Κάτι τέτοιο σημαίνει σεβασμό στο παρελθόν αλλά και

στον ίδιο μας τον εαυτό και τη φυσιογνωμία μας, άρα η παιδεία και πάλι είναι αυτή που μας

εξανθρωπίζει και μας ευαισθητοποιεί.

Η παιδεία με το σύνολο των αρετών και αξιών που προϋποθέτει (γνώση – κατάλληλη αγωγή

– ηθική εξύψωση) σχετίζεται από τον Πλάτωνα με τον όρο «τροφή»: «παιδεία και τροφή»

αναφέρει στο «Φαίδρο». Αποτελεί «δύναμη θεραπευτική της ψυχής» αναφέρει στους

«Όρους». Πράγματι, η αληθινή παιδεία τρέφει τον άνθρωπο, αφού διαχέει σ’ αυτόν ένα

ζωογόνο πνευματικό φως που του καλλιεργεί τον προβληματισμό, τον αφυπνίζει, του

επιτρέπει να παρουσιάζει δεκτικότητα στις νέες ιδέες, μακριά από τα νοσηρά φαινόμενα του

φανατισμού και του δογματισμού, ώστε ούτε να εφησυχάζει ούτε να γίνεται απόλυτος και

πνευματικά μονομερής. Η πνευματική καλλιέργεια που προσφέρει αποτελεί ασπίδα

προστατευτική απέναντι σε φαινόμενα προπαγάνδας, παραπληροφόρησης και μαζοποίησης,

που σήμερα ενισχύονται λόγω των έντεχνων μηχανισμών των ΜΜΕ, και οδηγεί τον άνθρωπο

στην πνευματική ωρίμανση που του επιτρέπει να σέβεται τους άλλους .

Τέλος, η παιδεία είναι αυτή η δύναμη που καλλιεργεί και αναβαθμίζει το πολιτικό ήθος του

πολίτη, βοηθώντας τον να συμμετέχει αποτελεσματικά στα κοινά και να σέβεται τους

συμπολίτες του και την ίδια τη Δημοκρατία. Και όταν η δημοκρατία είναι υγιής και

προωθούνται ο διάλογος και η πολυφωνία, τότε υπάρχει γνήσιος και ουσιαστικός

ανθρωπισμός μέσα στην κοινωνία. Γιατί, πώς να μην υπάρχει ανθρωπισμός, όταν δίνονται

ευκαιρίες στους πολίτες να εκφράσουν ελεύθερα τη γνώμη τους, διασφαλίζεται η ισοτιμία και

η δικαιοσύνη, περιορίζεται ο λαϊκισμός και η δημαγωγία, στηλιτεύονται τα σκάνδαλα και οι

όποιες αυθαιρεσίες των ηγετών; Τα παραπάνω δείχνουν σεβασμό στον άνθρωπο – πολίτη και

εξασφαλίζουν πρόσφορο έδαφος για μια πιο υγιή πολιτική ζωή.

Η δια βίου εκπαίδευση

Η ανάγκη να μορφώνεται ο άνθρωπος σε όλη τη διάρκεια της ζωής του συνειδητοποιήθηκε

από την εποχή του Σόλωνα: «Γηράσκω αεί διδασκόμενος». Στις σύγχρονες συνθήκες ζωής η

ανάγκη για «δια βίου» παιδεία δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στην απόκτηση εμπειριών,

αλλά πρέπει να προσλάβει το χαρακτήρα οργανωμένης προσπάθειας, ώστε να μπορούν όλοι

οι άνθρωποι να ενημερώνονται για τις εξελίξεις και τα νέα επιτεύγματα σε κάθε τομέα.

Επιχειρήματα

·

απαιτήσεις εξειδίκευσης για να αναπτυχθούν αποδοτικές οικονομικές δραστηριότητες. Ο

εργαζόμενος ζει μέσα σ’ ένα παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από

ρευστότητα και αμείλικτο ανταγωνισμό. Επομένως, η ειδίκευση είναι αναγκαία

περισσότερο από κάθε εποχή. Εξάλλου οι αλλαγές και ανακατατάξεις που επέρχονται στα

επαγγέλματα επιβάλλουν συχνά την ανάγκη να περιοριστεί το ανθρώπινο δυναμικό σε

πολλά από αυτά και να στραφεί σε άλλες επαγγελματικές δραστηριότητες. Για τη στροφή

αυτή χρειάζεται κατάλληλη εκπαίδευση των ανθρώπων ανεξάρτητα από την ηλικία τους.

Η πρόοδος της επιστήμης και της τεχνολογίας προβάλλει όλο και πιο επιτακτικά νέες

·

άνθρωπος δεν αποκτά μόνο γνώσεις αλλά και δεξιότητες που δίνουν ουσιαστικό

ενδιαφέρον στη ζωή του.

Η ανάγκη ουσιαστικής αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου. Με την εκπαίδευση ο

·

ανθρώπους της τρίτης ηλικίας. Τα ενδιαφέροντα αυτά δεν είναι απλώς απαραίτητα αλλά

υπαρξιακή ανάγκη, επειδή με αυτό τον τρόπο αποκτούν νέα κίνητρα ζωής και

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

28

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

αντιστέκονται στο γήρας, αφού αυτό έρχεται πιο γρήγορα όταν ο άνθρωπος παραιτείται

από τη ζωή. Παράλληλα η δια βίου παιδεία βοηθάει τους ηλικιωμένους να βρουν σημεία

επαφής και επικοινωνίας με τις νεότερες γενιές, να αναθεωρούν αντιλήψεις, να

προσαρμόζονται στις νέες συνθήκες και να αποφεύγουν τον παραγκωνισμό και την

απομόνωση.

Με τη «δια βίου» εκπαίδευση θα δοθούν νέα κίνητρα ζωής σε συνταξιούχους και

·

Καθώς αλλάζουν οι συνθήκες ζωής, επανακαθορίζονται με νέους νόμους και οι

ανθρώπινες σχέσεις και οι σχέσεις του πολίτη με το κράτος. Ο πολίτης, λοιπόν, οφείλει να

είναι ενημερωμένος, για να μπορεί να παρεμβαίνει στις πολιτικές διαδικασίες και να

επηρεάζει με τη συμμετοχή του τις εξελίξεις. Η ελλιπής ενημέρωση τον κάνει άβουλο και

εκθέτει σε κινδύνους τα δικαιώματά του.

Ο πολίτης θα μπορεί να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις και να ασκεί τα δικαιώματα του.

·

επιλογές και να παίρνει σωστές αποφάσεις σε κάθε ζήτημα που τον απασχολεί. Και είναι

γνωστό ότι με τις σωστές αποφάσεις αντιμετωπίζονται προβλήματα και προλαμβάνονται

λάθη. Στην εποχή μας η αποτελεσματικότητα δεν εξαρτάται από τη σωματική κούραση

και τις πολλές ώρες εργασίας, όπως παλιότερα, όσο από τον προγραμματισμό και την

οργάνωση. Αυτά, όμως, αποκτιούνται με μελέτη και μάθηση.

Επιπλέον, μόνο με την ενημέρωση και τη μόρφωση μπορεί ο άνθρωπος να κάνει εύστοχες

Προτάσεις

·

γνώσης. Έτσι ο άνθρωπος δε θα αποκτήσει μόνο την έφεση να ερευνά και να μαθαίνει,

αλλά θα είναι σε θέση να εμπλουτίζει μόνος του τις γνώσεις του.

Η δια βίου παιδεία αρχίζει από το σχολείο, εφόσον ο μαθητής συνειδητοποιεί την αξία της

·

όλους τους ανθρώπους, όπως είναι τα θέματα υγείας, περιβαλλοντικής αγωγής,

προστασίας του καταναλωτή κλπ.

Με την οργάνωση από την πολιτεία σεμιναρίων για επίκαιρα θέματα που ενδιαφέρουν

·

δημιουργικής ενασχόλησης με κάποιο αντικείμενο – ζωγραφική, μουσική, θέατρο, χορό –

διεύρυνσης των επαγγελματικών γνώσεων.

Με ειδικά προγράμματα επιμόρφωσης, εκμάθησης ξένων γλωσσών, χρήσης Η/Υ,

·

οικολογικά ζητήματα, επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας, πολιτιστικές

διαφορές, οδηγίες και συμβουλές για αγορές, επενδύσεις).

Με ειδικές τηλεοπτικές εκπομπές για συγκεκριμένα θέματα (ιστορικά ντοκουμέντα,

·

Με διεύρυνση της λειτουργίας των Ανοιχτών Πανεπιστημίων.

·

Με εκπαίδευση για εύκολη πρόσβαση σε τράπεζες πληροφοριών π.χ. διαδίκτυο.

·

Με προσωπική έφεση για έρευνα και μάθηση.

Συμπέρασμα:

εκπαιδευτική μηχανή που παρέχει παιδεία προς όλες τις κατευθύνσεις για να εξασφαλίσει όχι

μόνο υψηλότερο βαθμό παραγωγικότητας σε κάθε τομέα, αλλά κυρίως καλύτερη ποιότητα

ζωής με ευτυχισμένους ανθρώπους.

Με τον τρόπο αυτό η οργανωμένη κοινωνία μετατρέπεται σε τεράστια

Υπάρχει ελευθερία στον γραπτό λόγο μέσα στο πλαίσιο του σχολείου;

Από τις κυριότερες αλλαγές που επέφερε η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση είναι αυτή που αφορά

τη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος. Εύλογο, ασφαλώς, το ενδιαφέρον της

εκπαιδευτικής ηγεσίας: από το σωστό χειρισμό της γλώσσας επηρεάζεται όχι μόνο το

σχολικό παρόν των μαθητών αλλά και το επαγγελματικό – κοινωνικό τους μέλλον.

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

29

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

Ανάμεσα στις νέες ρυθμίσεις ξεχωρίζει αυτή που σχετίζεται με την παραγωγή γραπτού λόγου.

Η σημασία της έγκειται στην απόρριψη της αποκλειστικής χρήσης του επίσημου, αυστηρού

και απρόσωπου λόγου και στον καθορισμό ενός πλήθους επικοινωνιακών περιστάσεων, μέσα

στις οποίες καλείται ο μαθητής να εκφέρει το γραπτό του λόγο με την επιλογή της

κατάλληλης, κάθε φορά, γλωσσικής ποικιλίας. Εξέλιξη ιδιαίτερα σημαντική, αν λάβουμε

υπόψη πως η προηγούμενη κατάσταση περιόριζε τη γλωσσική ελευθερία, ενώ η τωρινή

φαίνεται να τη διευρύνει.

Όμως από την αρχική πρόθεση ως την τελική εφαρμογή η απόσταση αποδεικνύεται μεγάλη.

Το επίσημο πλαίσιο παραγωγής λόγου όχι μόνο δεν περιορίστηκε, αλλά στην

πραγματικότητα έδωσε τη θέση του σε μια πληθώρα εξίσου επίσημων επικοινωνιακών

συνθηκών. Τις περισσότερες φορές το ζητούμενο κείμενο υποτίθεται πως αποτελεί εισήγηση,

άρθρο, συζήτηση ή έκθεση παλιάς μορφής. Ο επίσημος λόγος επανέρχεται μεταμφιεσμένος.

Πού είναι ο διάλογος με τον φίλο, η συνομιλία στο λεωφορείο, η συζήτηση στην οικογένεια

κτλ; Το πρόβλημα σ’ αυτή την επιλογή δεν έγκειται μόνο στη στρεβλή θεώρηση των

επικοινωνιακών αναγκών που έχουν οι σημερινοί νέοι ούτε, πάλι, στον έμμεσο

πειθαναγκασμό τους στη γλώσσα, άρα και στις αξίες των μεγάλων ούτε ακόμη στην προβολή

του επίσημου λόγου ως του μόνου ενδεδειγμένου. Έγκειται και στην ουσιαστική υπονόμευση

της ελευθερίας σκέψης και έκφρασης του μαθητή. Γιατί όσο πιο επίσημη είναι η γλώσσα που

του ζητείται, τόσο πιο καταναγκαστικά αυτός την εκφέρει.

Υπάρχουν όμως και πρόσθετοι περιορισμοί. Μπορεί τυπικά να προβλέπεται η ελευθερία

έκφρασης των προσωπικών απόψεων γύρω από το εξεταζόμενο θέμα, αλλά είναι αμφίβολο

αν αυτές γίνονται αποδεκτές στην περίπτωση που αποκλίνουν από τις κοινά παραδεκτές.

Όμοια προβλήματα αντιμετωπίζει η στοχαστική διάθεση, η λογοτεχνική διατύπωση και η

συνειρμική ανάπτυξη των ιδεών σ’ ένα σχολείο που από ό,τι φαίνεται έχει αναγάγει τον

επιστημονικό λόγο σε μοναδικό κριτήριο αποτίμησης του μαθητικού λόγου. Και στη μία και

στην άλλη περίπτωση, ο φόβος της αυστηρότερης βαθμολογίας λειτουργεί ως επαρκής αιτία

αυτολογοκρισίας και ιδεολογικής – αισθητικής χειραγώγησης. Σ’ αυτό συμβάλλουν και τα

έτοιμα διαγράμματα, που συχνά χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν τους μαθητές στην,

κατά τα άλλα, «ελεύθερη» ανάπτυξη των «προσωπικών» απόψεων τους.

Αφού, λοιπόν, η ελευθερία σκέψης και έκφρασης κατά την παραγωγή γραπτού λόγου είναι

από πριν και από άλλους προδιαγεγραμμένη, πρέπει από τους ίδιους να αξιώσουμε τη

διεύρυνση των ορίων της. Πριν απ’ όλα από την ηγεσία του εκπαιδευτικού συστήματος, που

έχει χρέος να ολοκληρώσει την απελευθέρωση του μαθητικού λόγου από την αποτελμάτωση

της τυποποίησης και του συντηρητισμού και σε δεύτερο βαθμό από τους εκπαιδευτικούς, που

έχουν καθήκον να ενθαρρύνουν κάθε τέτοια προσπάθεια των μαθητών τους. Συνδυασμένη η

ελευθερία σκέψης και έκφρασης με τη συστηματική εξάσκηση του πνεύματος και της

γλώσσας οριοθετεί ένα νέο πεδίο εκπαιδευτικής δράσης, όπου ο μαθητής από παθητικός

δέκτης γίνεται δραστήριος και γλωσσικά αυτενεργός.

Αρχαίος ελληνικός λόγος

Στα σχολεία, και όχι μόνο τα ελληνικά, διδάσκονται τα αρχαία ελληνικά. Είναι, βέβαια, και

αρχαία και ελληνικά. Αποσιωπάται, ωστόσο, ή παραγνωρίζεται ότι το μάθημα είναι πρώτιστα

Λόγος, δηλαδή τρόπος σκέψης και έκφρασης. Η παραγνώριση αυτή από όσους διδάσκουν και

διδάσκονται το μάθημα οδηγεί σε μια επιπόλαιη και αφελή προσέγγιση του αρχαίου

ελληνικού πολιτισμού. Περιορίζεται σε μια τυπική εξέταση της γλώσσας που τον εξέφρασε,

όσο σημαντική και αν είναι αυτή, αλλά αγνοείται η ουσία του. Στο κάτω κάτω της γραφής

όλοι οι ιστορικοί λαοί έχουν τη γλωσσική παράδοσή τους, που είναι αξιόλογη.

Κανείς άλλος όμως δεν έδωσε στην ανθρωπότητα αυτό που έδωσαν οι αρχαίοι Έλληνες, τον

ορθό λόγο. Για τους αρχαίους Έλληνες λόγος σήμαινε τα πάντα: λέξη, πρόταση, ομιλία και

γλώσσα, γνώμη, ιδέα, θεωρία, λογισμό, ισχυρισμό και διήγηση, ιστορία και ρητορεία,

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

30

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

λογαριασμό… Για τους αρχαίους Έλληνες όλα έχουν το λόγο τους. Ο ορθολογισμός ήταν γι’

αυτούς τρόπος ζωής.

Λογικά προσπάθησαν να εξηγήσουν τον κόσμο. Στους μύθους που επινόησαν για τη γένεση

του κόσμου, διακρίνουμε τα πρώτα σπέρματα λογικής, ανάμεικτα με φανταστικά στοιχεία.

Τα σπέρματα αυτά, όμως, υπήρξαν αρκετά γόνιμα, για να γεννηθεί ο στοχασμός και η

επιστημονική σκέψη των φυσικών φιλοσόφων, που προσπάθησαν να εξηγήσουν τα φυσικά

φαινόμενα και να ανακαλύψουν τους αιώνιους φυσικούς νόμους. Έτσι ελευθερώθηκε η

σκέψη από το μύθο και τη θρησκεία. Η ορθολογιστική αντίληψη είναι διάχυτη σε κάθε

πνευματική δημιουργία των αρχαίων Ελλήνων.

Στον ελεύθερο λόγο θα πρέπει να αποδώσουμε επίσης και την γέννηση της δημοκρατίας,

επειδή η δημοκρατία είναι το πολίτευμα του διαλόγου, της ρητορείας και της πειθούς. Λογικά

προσπάθησε να ερμηνεύσει τα γεγονότα και ο Θουκυδίδης αναζητώντας την πραγματική

αιτία των γεγονότων. Αυτή η ορθολογιστική ερμηνεία της ιστορίας υπήρξε αρκετή για να τον

αναδείξει σε κορυφαίο ιστορικό. Αλλά και στην τέχνη των αρχαίων Ελλήνων θα βρούμε το

λόγο, είτε ως αναλογία και συμμετρία είτε στην έντεχνη μορφή του είτε ακόμη και ως ύμνο

προς αυτόν.

Ο ορθός λόγος ,λοιπόν, είναι η μεγάλη προσφορά των αρχαίων Ελλήνων στην ανθρωπότητα.

Χάρη σ’ αυτόν αναδείχθηκε ο άνθρωπος ως ανυπέρβλητη αξία και με αυτόν δημιούργησε

επιστήμες και πολιτισμό. Σήμερα, αν και πέρασαν δυόμισι χιλιετίες από τότε, ο λόγος τους

είναι ζωντανός και επίκαιρος. Έθρεψε την ευρωπαϊκή σκέψη, που μυήθηκε σ’ αυτόν και

συνέβαλε στην ανάπτυξη του λεγόμενου δυτικού πολιτισμού.

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΘΕΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

1.

συνδυάζουν με το παιχνίδι , γεγονός που θα αμβλύνει τη διάθεση για πλάκα μέσα στη τάξη

και θα περιορίσει την αδιαφορία , την πλήξη και την παθητικότητα των μαθητών . Ο

σχολικός λόγος παύει να είναι ανούσιος και αποσπασματικός , στερούμενος μιας συνεκτικής

εικόνας του κόσμου και το σχολείο αποκτά ένα καινούργιο ενδιαφέρον αφού η χρησιμότητά

του δεν εξαντλείται στους τίτλους , τους βαθμούς , την προαγωγή από τάξη σε τάξη , τις

εξετάσεις .

Οι Η/Υ καθιστούν τη μάθηση μια διαδικασία ευχάριστη και ενδιαφέρουσα καθώς τη

2.

αποστήθιση .

Με την οργάνωση του γνωστικού υλικού , μειώνεται η προσπάθεια των μαθητών για

3.

να παρακολουθούν εφαρμογές των επιστημονικών θεωριών ή να βλέπουν να ζωντανεύουν

μπροστά τους παλαιότερες ιστορικές εποχές . Διευκολύνεται έτσι η κατανόηση και εκμάθηση

του μαθήματος .

Οι Η/Υ αποτελούν ένα άριστο εποπτικό μέσο που δίνουν τη δυνατότητα στους μαθητές

4.

διδασκαλίας που ενθαρρύνουν την αυτενέργεια του μαθητή , καθιστά δυνατή την

αυτοδιδασκαλία ή και τη διδασκαλία από απόσταση . Η επικοινωνία με βιβλιοθήκες ,

επιστημονικά ιδρύματα , πανεπιστημιακές σχολές , μουσεία φέρνουν σε επαφή τους μαθητές

με έναν πλουραλισμό απόψεων , τους βοηθούν να γνωρίσουν πρόσωπα και πολιτισμούς

μακρινούς , να έχουν πρόσβαση σε δεδομένα πέρα από τον έλεγχο του δασκάλου . Η

προσωπική έρευνα και αναζήτηση αποτελεί πάντα την πιο αποτελεσματική πηγή γνώσης .

Επίσης ο δάσκαλος απεγκλωβίζεται από τον παθητικό ρόλο της αναμετάδοσης

τυποποιημένων γνώσεων και γίνεται καθοδηγητής και επόπτης της μαθησιακής διαδικασίας

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

31

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

και εκμαιευτής της γνώσης . Μένει έτσι πολύτιμος χρόνος στους εκπαιδευτικούς και στους

μαθητές για ουσιαστική επικοινωνία και ανταλλαγή ιδεών .

Η εισαγωγή των υπολογιστών στην εκπαίδευση εξασφαλίζει συγχρόνως προγράμματα

5.

κατάσταση και τον αριθμό των βιβλίων που υπάρχει στο σπίτι τους . Η γνώση έτσι δεν είναι

προνόμιο των λίγων αλλά γίνεται κτήμα των πολλών , αίροντας τις ανισότητες που υπάρχουν.

Όλοι οι μαθητές έχουν πρόσβαση στο ίδιο υλικό ανεξάρτητα από την οικονομική τους

6.

εξασφάλιση της πρόσβασης εκπαιδευτικού και μαθητή σε όλο το εύρος ενός γνωστικού

πεδίου , καθώς και της οικείωσής τους με τις τελευταίες εξελίξεις σε κάθε επιστημονικό

κλάδο . Το τελευταίο θα σημάνει και την εκπλήρωση του αιτήματος για άμεση «

διασύνδεση» μεταξύ επιστήμης και εκπαίδευσης , ώστε οι γνώσεις που πηγάζουν από την

πρώτη να εκβάλλουν στο χώρο της δεύτερης , μετατρεπόμενες σε κοινό αγαθό , κτήμα της

κοινωνίας και της νέας γενιάς που θα ζήσει τις συνέπειές τους και θα τις προάγει .

Η αξιοποίηση της νέας τεχνολογίας από τα εκπαιδευτικά συστήματα υπόσχεται την

7.

βοηθήσει όλους και το καθένα χωριστά χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι μαθητές δεν μπορούν

να βοηθήσουν ο ένας τον άλλο μέσα σε ένα κλίμα συνεργασίας . Βελτιώνονται έτσι οι

σχέσεις μέσα στη τάξη και καλύπτονται τα κενά αφού εξαλείφεται ο φόβος για απορίες .

Ο κάθε μαθητής προχωρά με τους δικούς του ρυθμούς και ο καθηγητής μπορεί να

8.

σχολικών κτιρίων , οι συνθήκες εργασίας για το δάσκαλο θα καλυτερεύσουν και ο χρόνος

των μαθητών θα αξιοποιηθεί γόνιμα .

Οι ώρες παραμονής στην αίθουσα θα μειωθούν και έτσι θα λυθεί το πρόβλημα των

9.

πολύτιμες γνώσεις που θα τους φανούν χρήσιμες αργότερα στην αναζήτηση εργασίας.

Αποκτούν δηλαδή απαραίτητα εφόδια για τη μετέπειτα επαγγελματική τους εξέλιξη .

Οι Η/Υ εξοικειώνουν τους μαθητές με τις νέες τεχνολογίες και τους προσφέρουν

10.

επεξεργαστούν τα θέματα της διδασκαλίας τους , και να ανταλλάσσουν πληροφορίες. Με

αυτόν τον τρόπο το Internet μετατρέπεται σε όργανο συλλογικής εργασίας του εκπαιδευτικού

σώματος , καθώς οι διάσπαρτες σκέψεις συγκεντρώνονται και κοινοποιούνται .

Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να βγάλουν κείμενα και γραφήματα κατάλληλα , για να

11.

λειτουργία την αξιολογική τους κρίση και τις άλλες νοητικές τους λειτουργίες καθώς είναι

υποχρεωμένοι να ανακαλύπτουν τα λάθη τους . Επίσης τα παιδιά μικρότερης ηλικίας

μπορούν με τον προγραμματισμό να κατανοήσουν έννοιες της αφαιρετικής λογικής , που

είναι επίτευγμα μεταγενέστερο στην εξελικτική πορεία του παιδιού .

Οι μαθητές καλλιεργούν τη φαντασία , τη δημιουργικότητά τους και βάζουν σε

ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

1.

τεχνικού επιπέδου » . Ο δάσκαλος παραγκωνίζεται και έχει ρόλο μόνο συμβουλευτικό . Ο

δάσκαλος όμως δεν είναι μόνο αναμεταδότης γνώσεων αλλά ταυτόχρονα λειτουργεί και ως

παιδαγωγός μεταγγίζοντας στους μαθητές αξίες και ιδανικά . Ο ρόλος του αυτός δεν μπορεί

να αντικατασταθεί από ένα άψυχο μηχάνημα, το οποίο δεν είναι δυνατό να μεταδώσει

πρότυπα και να λειτουργήσει ως φορέας κοινωνικοποίησης .

Οι Η/Υ υποβιβάζουν την επικοινωνία δασκάλου – μαθητή σε ανούσια συνεργασία «

2.

εύκολου και του έτοιμου . Οι Η/Υ προσφέρουν τη γρήγορη επίλυση του προβλήματος χωρίς

όμως να προηγηθεί η διερεύνησή του από τον ίδιο τον μαθητή , που είναι πιθανό να

ενδιαφέρεται περισσότερο για το αποτέλεσμα παρά για τη μάθηση .

Αφήνει σε αδράνεια τη κρίση των μαθητών και εμφανίζεται ο κίνδυνος επιδίωξης του

3.

είναι όμως απαραίτητο γι τη μετέπειτα ένταξη του παιδιού στο κοινωνικό σύνολο .

Οι Η/Υ προσφέρουν μόνο γνώση , δεν καλλιεργούν τα συναισθήματα των μαθητών , που

4.

επίλυση κοινών προβλημάτων . Έτσι όμως το παιδί δεν μαθαίνει να συνεργάζεται , να

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου Κωνσταντίνα

32

Σχεδιάγραμμα Έκθεσης

Εκπαίδευση

αλληλεπιδρά με το συμμαθητή του για την επίτευξη ενός κοινού στόχου , να παραμερίζει τον

εγωισμό του και να υποχωρεί όπου χρειάζεται ή να προβάλλει σθεναρά τις θέσεις του .

Δίνεται έμφαση στην εξατομικευμένη προσπάθεια παραμερίζοντας τη συλλογική για την

5.

από τον υπολογιστή . Ο μαθητής απλώς εκτελεί ένα πρόγραμμα χωρίς να εκφράζει τις δικές

του απόψεις και χωρίς να διαφωνεί με τον παντογνώστη υπολογιστή .

Δεν αναπτύσσεται ο ελεύθερος διάλογος μέσα στην τάξη αφού όλα έχουν προκαθοριστεί

6.

λόγου , με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται προβλήματα στην έκφραση .

Η εικόνα έχει τη δύναμη να απορροφά και να καθηλώνει λειτουργώντας σε βάρος του

7.

επιθυμητή , γιατί ίσως εμποδίζει την εξέλιξη των λεπτών κινητικών δεξιοτήτων του παιδιού .

Η πρώιμη εισαγωγή της επεξεργασίας κειμένου στο σχολείο μπορεί να μην είναι

8.

του μέθοδο , λαμβάνοντας υπόψη του τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε μαθητή ,όταν

διαπιστώσει ότι κάτι δεν έχει γίνει κατανοητό και ότι δεν προχωρούν όλοι οι μαθητές με τον

ίδιο ρυθμό . Αντίθετα στους υπολογιστές , η δημιουργία εξατομικευμένου προγράμματος

είναι μια διαδικασία δαπανηρή και χρονοβόρα .

Ο δάσκαλος έχει τη δυνατότητα να επιφέρει όλες εκείνες τις τροποποιήσεις στη διδακτική

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΩΝ ΑΡΝΗΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ

Όλα τα παραπάνω αποτελούν μια σκιαγράφηση του μέλλοντος με τις ευοίωνες και τις

δυσοίωνες προοπτικές του . Ωστόσο , το ζητούμενο δεν είναι απλώς να φανταστούμε τη ζωή

στο μέλλον , αλλά να προετοιμαζόμαστε για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις των καιρών,

μετατρέποντας τα ρίσκα και τους κινδύνους σε ευκαιρίες που πρέπει να αξιοποιήσουμε.

Απαραίτητο λοιπόν είναι να δημιουργήσουμε νέες κοινωνικές δομές και αυτό απαιτεί

προσπάθεια και θυσίες .

1.

Η ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας του σύγχρονου ανθρώπου

2.

Μπορεί ο Η/Υ να είναι μόνο μηχανή αλλά τα προγράμματα τα δημιουργεί ο άνθρωπος που

μέσα από αυτά διαδίδει τις ιδέες , τις απόψεις και τις αντιλήψεις του .

Η προώθηση των αξιών και των δημοκρατικών θεσμών της σημερινής κοινωνίας .

3.

προσωπικού απορρήτου .

Η ψήφιση νέων νόμων για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας και του

4.

περιοριστούν τα φαινόμενα της ανεργίας .

Ο εκπαιδευτικός προσανατολισμός και η εκπαίδευση των εργαζομένων ώστε να

5.

σεβαστούς από όλους . Πρέπει να αποκατασταθεί το κλίμα ασφάλειας και εμπιστοσύνης ,

γεγονός που θα επιτευχθεί με τον περιορισμό της γενικευμένης ελευθεριότητας που επικρατεί

σήμερα και της συσσώρευσης τεράστιου όγκου παράνομης και επιβλαβούς πληροφορίας .

Η μετεξέλιξη του δικτύου σε μια ευνομούμενη ψηφιακή πολιτεία με νόμους και κανόνες

6.

πληροφόρησης του διαδικτύου . Στο πλαίσιο αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δρομολογήσει

την υπογραφή μιας συνθήκης για την αντιμετώπιση της εγκληματικής χρήσης των νέων

τεχνολογιών .

Η σύσταση συμβουλίου για την προστασία των ανηλίκων από τις υπηρεσίες

7.

κοινωνίας ώστε να εξαλειφθεί ο φόβος και το άγχος για το « καινούργιο » που έχει εισβάλλει

στη ζωή μας .

Εκπαιδευτήρια Καίσαρη

Επιμέλεια Γιωτάκου ΚωνσταντίναΗ διεύρυνση της προσπάθειας να αγκαλιάσουν οι νέες τεχνολογίες το σύνολο της