Κυριακή 11 Δεκεμβρίου 2011

ΒΑΣΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ "ΑΡΠΑΓΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΤΟΥ ΔΙΓΕΝΗ"

ΑΠΟ ΤΟ i-school.

Α. ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
α. Νοηματική απόδοση
Ενώ ο Διγενής ήταν απασχολημένος στο χωράφι του, ένα πουλάκι ήρθε και του ανέφερε ότι έκλεψαν τη γυναίκα του.
Αφού πρώτα ρώτησε ο Διγενής αν η αρπαγή της γυναίκας του συνέβηκε την προηγούμενη ή εκείνη τη μέρα, κατόπιν άφησε το αλέτρι και πήγε στον στάβλο. Τα ζώα κατατρόμαξαν έτσι που τον είδαν ταραγμένο. Μόνο ένα γέρικο άλογο δέχτηκε να αναλάβει την αποστολή να φέρει πίσω την κυρά του, που το φρόντιζε. Και πράγματι, καβάλα στο γέρικο άλογο ο Διγενής έφτασε την ώρα που γινόταν ο γάμος. Η γυναίκα του, που αναγνώρισε το χλιμίντρισμα του αλόγου διέκοψε τα στεφανώματα, ανέβηκε πάνω στο άλογο και όλοι μαζί έγιναν άφαντοι.
β. Ερμηνευτικά – Γλωσσικά σχόλια
1. ρούσια: ξανθά, εύφορα. Το κοκκινόχωμα είναι πολύ εύφορο.
2. βαθύ λιβάδι: δηλαδή λιβάδι με πλούσια βλάστηση.
3. τʼ ώριον: το ωραίο
4. το ρόβι (ν): είδος δημητριακού κατάλληλο για ζωοτροφή.
5. ταήν: η ταή = φαγητό, τροφή.
6. του ζευγαριού του: εννοεί τα δύο ζώα που χρησιμοποιούσε για να αφήνουν το αλέτρι.
7. ήκατσεν: κάθισε.
8. όσκερη (θηλ.): η χειρολαβή του αλετριού.
9. την καλή σου: τη γυναίκα σου, την αγαπημένη σου.
10. να κάμω την σποριά μου: να ολοκληρώσω τη σπορά, δηλαδή τις εργασίες στο χωράφι.
11. νέφηκε: άφησε.
12. τʼ αργυροκλείδια: ασημένια κλειδιά.
13. τους μαύρους: δηλαδή τα άλογα.
14. ενερώτα: ρωτούσε.
15. αίμαν εκατουρούσεν: από το φόβο τους.
16. εκαλόδανε: τον είδανε καλά.
17. κοντιάρης: πληγωμένος.
18. εστάθην και ʼποκρίθην του: στάθηκε και του απάντησε.
19. κάλλιο: καλό.
20. κρουφοτάιζε: τάιζε κρυφά.
21. αφʼ το: από το.
22. λεγένη (θηλ.): λεκάνη.
23. μεσίτσα (θηλ.): μέση.
24. λαχουρί ζωνάρι: ζώνη από λεπτό μάλλινο ύφασμα. Η λέξη «λαχουρί» βγαίνει από τη Λαχώρη, ινδική πόλη φημισμένη για τα υφάσματά της.
25. τα βλοΐδια: τα στεφανώματα, ο γάμος.
26. σιλιμούντρησε: χλιμίντρισε.
27. είνʼ κι ήρτε: είναι και ήρθε.
28. παίρνει σαράντα μίλια: φεύγει σαράντα μίλια μακριά.
29. πιάτε το: πιάστε το.
γ. Πραγματολογικά-Ιδεολογικά-Πολιτιστικά στοιχεία
1. Η ανδρεία των ακριτών: Η λαϊκή φαντασία παρουσιάζει τους ακρίτες ως ανθρώπους με μεγάλη δύναμη και ανδρεία τέτοια, ώστε ορισμένες φορές αποκτούσαν υπερφυσικές διαστάσεις. Το ίδιο ισχύει και σʼ αυτό το τραγούδι. Αυτό φαίνεται από τα λόγια του Διγενή, όταν το πουλάκι του έφερε τα άσχημα μαντάτα-δεν βιαζόταν να φέρει πίσω τη γυναίκα του, αν την είχαν κλέψει την ίδια μέρα. Ήθελε να δείξει πως είναι τέτοιες οι ικανότητές του, που θα μπορούσε να την φέρει πίσω πολύ εύκολα. Έτσι έγινε, βέβαια. Ο Διγενής και το άλογό του πραγματοποίησαν την αποστολή με τρομακτική ταχύτητα και ευκολία. Ένα ακόμη σημείο που φαίνεται η δύναμη του Διγενή είναι οι στίχοι 12-13, οι οποίοι
περιγράφουν το φόβο των αλόγων μπροστά στο Διγενή. Τρόμαζαν τόσο πολύ, που κατουρούσαν αίμα και ψοφούσαν. Η υπερβολή είναι εμφανής. Στα μάτια του λαού οι ακρίτες είχαν, πραγματικά, υπερφυσικές διαστάσεις. Ήταν κάτι ανάλογο με τους ημίθεους της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας.
2. Οι ακρίτες και τα άλογα: Η αγάπη του ήρωα για τα άλογά του και ο στενός συναισθηματικός δεσμός μαζί τους είναι ένα θέμα διαδεδομένο στη δημοτική ποίηση από την εποχή του Ομήρου. Αυτό εκφράζεται ξεκάθαρα στα ομηρικά έπη: οι ομηρικοί ήρωες κουβέντιαζαν με τα άλογά τους, σαν να είχαν νου και καρδιά και φιλότιμο. Στην Ιλιάδα βλέπουμε να λέει ο Έκτορας στα άλογά του, προσπαθώντας να τα φιλοτιμήσει να τρέξουν πιο γρήγορα στη μάχη:
«Αίθωνα, Λάμπε αρχοντογέννητε, και Πόδαγρε και Ξάνθε,
καιρός σας τώρα να πληρώσετε την τρισμεγάλην έγνοια
που χει η Αντρομάχη, του Ηετίωνα του ψυχωμένου η κόρη,
που πρώτα εσάς ακριβοτάγιζε το στάρι το μελένιο.
Για σας κρασί, καθώς διψούσατε, πιο πρώτα συγκερνούσε,
παρά για μένα, λεβεντόκορμο που ταίρι της λογιέμαι.
Ομπρός λοιπόν και δίχως άργητα τραβάτε....».
Το ίδιο συμβαίνει και στο ακριτικό τραγούδι• το γέρικο το άλογο δέχεται να τρέξει
για να φέρει πίσω τη γυναίκα του Ακρίτα, γιατί αυτή τον φρόντιζε και τον
κρυφοτάιζε.
- Αν είν για την κυρά καλή, εγώ να σου την φέρω,
γιατί με κρυφοτάιζε αφʼ τʼ ακριβό κριθάρι,
γιατί με κρυφοπότιζε μες σʼ αργυρή λεγένη....».
Αγαπούσαν λοιπόν οι αρχαίοι Έλληνες τʼ άλογά τους, τʼ αγαπούσαν και οι ακρίτες. Δεν τα έβαζαν να κάνουν βαριές δουλειές και τα πρόσεχαν πολύ. Ακόμη και η κατοχή αλόγων κόστιζε πολύ, γιʼ αυτό ήταν απόδειξη μεγάλου πλούτου. Σʼ αυτό το τραγούδι φαίνεται πόσο πλούσιος ήταν ο Διγενής• στο στάβλο του (που άνοιγε με ασημένια κλειδιά) δεν είχε ένα μόνο, αλλά πολλά άλογα. Τόσα άλογα μπορούσε να έχει στην κατοχή του μόνο ένας πλούσιος άρχοντας. Τέτοια ήταν η κοινωνική θέση του Διγενή.
3. Η αρπαγή της γυναίκας: Κι αυτό το θέμα ήταν διαδεδομένο στα ακριτικά τρα γούδια. Το έθιμο της αρπαγής της γυναίκας έχει πολύ παλιές ρίζες. Όμως αυτή η πράξη ήταν διαδεδομένη και στους Άραβες.
4. Η ειρηνική ζωή: Στους τρεις πρώτους στίχους έχουμε μια εικόνα από ειρηνική ζωή. Βλέπουμε το Διγενή να ασχολείται με γεωργικές εργασίες, να οργώνει και να σπέρνει. Βέβαια, τέτοιες ασχολίες ήταν για τους ακρίτες σπάνιες, αφού τον περισσότερο καιρό τους τον περνούσαν πολεμώντας ή προετοιμαζόμενοι για τον πόλεμο. Η ειρηνική αυτή εικόνα έχει σκοπό να δημιουργήσει αισθητική αντίθεση με τον πολεμικό χαρακτήρα της ζωής των ακριτών.
Β. ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
1η ενότητα: (Στ. 1-3) Ειρηνικές ασχολίες: Ο Διγενής βρίσκεται στα χωράφια του και ασχολείται με γεωργικές εργασίες. Μαζί του έχει κι ένα ζευγάρι ζώων που τραβούν το αλέτρι, ενώ ο Διγενής σπέρνει φακή και ρόβη, τροφή για τα ζώα του.
2η ενότητα: (Στ. 4- Πουλάκι φέρνει κακή είδηση: Ένα πουλάκι ήρθε κι έκατσε στη χειρολαβή του αλετριού και του ανέφερε ότι κάποιοι άρπαξαν την καλή του. Ψύχραιμος ο Διγενής ρωτά πότε έγινε το γεγονός -αν έγινε χτες, πρέπει να ξεκινήσει αμέσως για να την βρει, αν όμως έγινε σήμερα, μπορεί να συνεχίσει ανενόχλητος τη δουλειά του, αφού έχει χρόνο. Το πουλάκι περιορίζεται να επαναλάβει την είδηση.
3η ενότητα: (Στ. 9-13) Στο στάβλο: Ο Διγενής αφήνει τις εργασίες του και πηγαίνει στο σταύλο. Αφού τον ξεκλειδώνει, ρωτά τα άλογά του ποιο μπορεί να αναλάβει την αποστολή. Όμως όλα αρνήθηκαν, γιατί φοβήθηκαν πάρα πολύ.
4η ενότητα: (Στ. 14-21) Το γέρικο άλογο: Μόνο ένα άλογο πολύ μεγάλης ηλικίας δέχτηκε να αναλάβει να φέρει πίσω τη γυναίκα, γιατί αυτή το φρόντιζε, το κρυφοτάιζε και το κρυφοπότιζε. Το μόνο που ζητά το άλογο είναι να του φορέσουν στη μέση του λαχουρί ζωνάρι και στο κεφάλι του συρματένιο σχοινί.
5η ενότητα: (Στ. 22-2 Η διάσωση της γυναίκας του Διγενή: Ο Διγενής ανεβαίνει στο άλογό του, το οποίο με αστραπιαία ταχύτητα έφτασε στο γάμο. Η γυναίκα άκουσε το χλιμίντρισμά του και το αναγνώρισε. Ο γάμος τότε διακόπηκε, η νύφη ανέβηκε πάνω στο άλογο και οι τρεις μαζί, έγιναν άφαντοι.
Γ. ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ – ΤΕΧΝΟΤΡΟΠΙΑ
1. Η εισαγωγή (1-2): Είναι μια έκφραση, ένα μοτίβο, που με μικροαλλαγές συναντιέται συχνά στα ακριτικά τραγούδια:
«Κάτω στα ρούσια χώματα και σε βαθύ λιβάδι
εκεί σπέρνει ο Διγενής....».
Αναφέρουμε εδώ ένα ανάλογο παράδειγμα από άλλο τραγούδι: «Κάτουʼς την άσπρη πέτρα και ʼς το κρύο νερό, εκεί κείτεται ο Γιάννος...».
2. Εικόνα (στ. 1-2): Στην εισαγωγή παρατηρούμε ότι υπάρχει μια εικόνα από την ειρηνική αγροτική ζωή.
3. Επίθετα (στ. 1-2): Στους δύο πρώτους στίχους βρίσκουμε τρία επίθετα -ρούσια, βαθύ, ώριο. Αυτό δεν είναι κάτι συνηθισμένο στα δημοτικά τραγούδια, τα οποία χαρακτηρίζονται για την απλότητα της έκφρασης. Έτσι οι λαϊκοί τραγουδιστές χρησιμοποιούσαν συνήθως ουσιαστικά και ρήματα, ενώ σπανιότερα συναντώνται επίθετα. Σκοπός της συσσώρευσης εδώ τόσων επιθέτων είναι να υπογραμμιστεί ο πλούτος και η δύναμη του Διγενή.
4. Το πουλί (στ. 4): Το πουλί με την ανθρώπινη λαλιά, που χρησιμοποιείται σαν αγγελιοφόρος για να μεταφέρει μια πολύ σημαντική είδηση, είναι πολύ συνηθισμένο μοτίβο στα δημοτικά τραγούδια.
5. Αντίθεση (στ. 12-15): Η συζήτηση με το Διγενή γεμίζει τρόμο τα άλογα. Μόνο ένα άλογο στέκεται με θάρρος μπροστά στο αφεντικό του και του απαντά «σαν κάλλιο παλικάρι». Υπάρχει λοιπόν αντίθεση ανάμεσα στη στάση των πολλών φοβισμένων αλόγων και του ενός γενναίου. Επιπλέον, υπάρχει και μια δεύτερη αντίθεση το γενναίο αυτό άλογο είναι γέρικο και πληγιασμένο.
6. Πυκνή δράση (στ. 22-2: Ένα ακόμη χαρακτηριστικό στοιχείο της δράσης είναι η μεγάλη ταχύτητα με την οποία ακολουθούν η μια σκηνή την άλλη. Το άλογο πηγαίνει στην εκκλησία, αρπάζουν τη γυναίκα και γίνονται άφαντοι, κι όλα αυτά γίνονται με ταχύτητα αστραπιαία. Όλα αυτά τα στοιχεία κάνουν τη δράση πυκνή και την εξέλιξη της υπόθεσης γοργή.
7. Κρίνοντας συνολικά το τραγούδι παρατηρούμε ότι κυριαρχεί η αφήγηση, η οποία όμως διακόπτεται συχνά από τις ομιλίες των προσώπων σε πρώτο πρόσωπο. Έ τσι η εναλλαγή αφήγησης και διαλόγου δίνει στο τραγούδι ζωντάνια και παραστατικότητα.
8. Ο στίχος: είναι ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος, χωρίς ομοιοκαταληξία, είναι δηλαδή ο συνηθισμένος στίχος των δημοτικών τραγουδιών.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου